W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 11.10.2022
ZMORDOWANY
im. przym. bier.
Znaczenia: »zmęczony, strudzony; pokazujący, wyrażający zmęczenie, strudzenie«: Cudze miej, Polsko, przygody przed okiem, a te nawięcej, co pod twoim bokiem uczyć cię mogą, byś, prózna okowy, strzegła swej głowy. Jako napoisz żelazo krwią swoich, pozbędziesz prędko - wierz mi- synów twoich, a obce na cię w tym ufce powstaną, już zmordowaną. MiasKZbiór 179-180.
Plinius przydáie/ że koniom á ile Drygan tom zmordowánym pracámi: Tákże Kozłom/ Báránom/ do społecznego złączenia z sámicámi/ gnuśnym y niedbáłym ábo nie potężnym/ bywa z winem rościerány/ á w gęby ich lany [storczyk]. SyrZiel 763.
Koniowi zbytnią iázdą przeiecháłemu/ y zmordowánemu. Vwiąż go ták żeby się nie vkładł/ áni się mogł ruszyć/ y nácieray mu wszytkie cztery nogi owsiáną słomą/ niechże ták vwiązány przez trzy godziny stoi. SyrZiel 990.
A ná sámym doganiániu y dokonywániu źwierzęcia iuż zmordowánego/ koło czego nawiętszy wrzask y wrzáwá bywa/ (bo y trud źwierzęciá zmordowánego/ iż y słábszym węchom czuyny/ co żywo głosow podnosi/ y czás sam pospolicie psy skupi/ choć drudzy przy popędzeniu y ná początkách gonienia nie byli) w tylkiej wrzáwie i zámięszániu/ w ktorym zaiąc iuż vstáwicznie przypada/ Myśliwiec powinien wiedzieć o nim/ że co iedno psi w onym huku y przypádániu zmylą/ to on ich z nowu záraz rektifikuje/ áż do vgonienia. OstrorMyślTur 47.
Jeśli psi nie zmordowani, może [myśliwiec] dalej zakładać; bywa też, co przy dokonaniu jednego [zająca], drugiego popędzą; bywa co kilku gonią. OstrorMyślTur 51.
A skoro jednego [zająca] skończą, zaraz zakładać na one upadłe zmordowane, tedy je pozbiera jako grzyby. OstrorMyślTur 51.
W odprawowaniu naprzód tego nigdy nie przestępuj, nie odprawuj póki psi tchną i zjeją, aż przestaną tchnąć, i aż poczną wstawać i chodzić, bo to wielkie psie niezdrowie, kiedy go zmordowanego odprawują. OstrorMyślTur 52.
Zmordowánie/ zmordowány/ v. Sprácowánie/ Sprácowány. Kn 1438.
Interim Pani Wojewodzina już utęskniona i zmordowana, i skłopotana, a najbardziej dla tego, iż wszystką invidiam z siebie na Krola zwalić chciała, zażyła tych słów do Królowej: Że Król JM., jako opiekun najstarszy wszystkich sierót, niech rzecze: Ja tak chcę mieć! a ja uczynię to bardzo rada, co muszę. MalListy [1637] 310.
Przez lásy po gáłęziách wysokich pływáią Delphinowie/ y sobą o dęby trącáią. Pływa między owcámi wilk/ á Lwy żołtáwe Nosi wodá/ nosi y Tygry niełáskáwe. Ni siły piorunowe dzikiemu wieprzowi/ Ni goleni pomocne chyże ieleniowi: Y ptak szukáiąc długo ziemie obłąkány/ W morzu zostáł/ nie máiąc gdzie páść zmordowány. OvOtwWPrzem 19.
Y támże pospolite rzeki się zbieżáły/ Lecz nie wiádome ieszcze coby czynić miáły/ Iesli się wprzod rádowáć z szczęściá przypádłego/ Czyli w żáłości cieszyć Oycá strapionego: Topolisty Sperchius/ Enipus swowolny/ Y Apidánus stárzec/ y záwsze powolny Amphrisus/ tákże Aeas/ O więc y rzeki drugie Nátychmiast tákże/ ktore kędykolwiek długie Zapędy one niosą/ w morze pożądáne Prowádzą błąkániną wody zmordowáne. OvOtwWPrzem 34.
GDzież z Dyámentu sen mi vkowány Viął ták/ żebym przespáłá tę trwogę/ Prożno zá boki chwyta strách w przemiány/ Oczuli zmrużyć y powlec co mogę/ Iuż ták dokończę. A ty zmordowány Moy zawodniku/ gdzie chcesz/ nieś niebogę Możesz nápadszy klacz dorodnych tropy/ Do wsi gdzie tráfić/ lub pásterskiey szopy. TwarSDaf 33.
WPrawdzieć niewczásem przykrym zmordowáne/ Powieki ciężą z czerwieniáły oczy/ Iákie więc Zorze nástawáią ráne/ Gdy deszcz ich letni Zachodowey zmoczy/ Y twarz nábrzmiáła y vstá rożáne/ Nie spáney nocy mgłá pochmurna toczy/ Nic iednák cery nie trácą swey biały/ Cożby pałáły? cożby się śmiáły? TwarSDaf 35.
WIdzisz y sámá iáko w tym niewczásie/ Y ty y koń twoy mdleie zmordowány/ Przeto mu pozwol że się kęs po pásie/ Iest tu pástewnik kossą nie tykány/ Iest y zdroy zimny. TwarSDaf 36.
W Sawianach tychże wypoczęliśmy koniom, drogą złą a barzo górzystą zmordowanym. MiasWLeg 108.
Oni zas iako zmordowáni [tańcem] y tego nie dosłyszawszy pod ten czas gdy się ták dobrze posiláią/ iż mało było przy sobie przytomnych/ zaczną się zwady/ swary y niezgody: a to tylko dla żarliwości tych słowek Moie/ Twoie/ Ty mały/ Iá wielki: Ia mądry/ ty głupi: Ia coś/ á ty nic: Ia szlachcic/ á ty chłop. BanHist 35.
[...] widziemy ze serca nieprziacielowi siła upadło tą occasią, alesmy tez tak nadwątleni i zmordowani, ze nie siła albo nie prętko robic co mozemy. VorLetSkarb 247.
Poci się krwią zmordowany: Alembik, w którym ogniowa robota Płomienia, zbytniej, i wągla, miłości Wódki przepuszcza drogie i wonności; Poci się krwią sfarbowany: Wór, który pełen rubinów i złota, Wprzód, niż go gwoździe i żelazo podrze, Zapłatę grzechów ludzkich sypie szczodrze. MorszAUtwKuk 219.
Nietrzebá ponere rumores ante salutem, ále wszytkę w tym rad swoich zásadzáć moc należy vważywszy, iż Rzeczposp: tylą przeciwnościámi zmordowána, co może dáie, á Zátym nád to co może wycisnąć więcey ná niey niepodobna: ábyście pożądáną (iáko iest concludowano w naypierwszym Wolborskim Tráctacie, y co z obopolnemi potwierdzono iest przysięgámi) chcieli z nią vczynić zgodę. LubJMan 94-95.
Własnie to tak iak ow rybak ktory nałowiwszy się po Morzu nic nie mogł dostać. Zmordowany usiadł nad brzegięm. PasPam 200v.
Wielkiesz ten Swiat ladaco: y nie godzien zeby, Zacz go miec: tylko ciału temu od potrzeby, Iedna Gospoda, karczma, popas y z noclegiem. Gdzie człowiek kilkoletnym zmordowany biegiem, Zasnie: y ono ciało, iako było zProchu, tak się zes w Proch, wpodziemnem rozsypuie Lochu. PotPer 25.
Tedy Niebo z potrzeby chodzi z Plánetámi W koło ziemi; ponieważ pewnemi czásámi Poruszone Plánety iedne ná świát wschodzą Pieknym [!] porządkiem; drugie pod ziemię záchodzą, A lubo bez przestánku y noc, y dzień biegą, Niezmordowáne iednák swego toru strzegą; Opowiádáią bowiem pewnych czásow świátu Zimę, y Láto według Boskiego mándátu: Gdyż ktora dána im iest od Bogá vstáwá, Tego nieprzestępuią nigdy biegiem práwá. DamKuligKról 198.
I tak pan Bóg wszystkie prowincye polskie pod równym biczem chciał mieć, gdy i Litwa zarówno z Polską zmordowana została od Szwedów, która dotychczas nie bardzo tych niewdzięcznych gości znała, oprócz upicki powiat. OtwFDziejeCzech 90.
[...] tak dopiéro do wybawionego króla z ognia, hurmem Turcy skoczyli, brać go żywcem; tam ich ręką swoją wielu pozabijał król, tandem zmordowanego wzięli illaese Turcy i tak ubroczonego w krwi tureckiéj do baszy zaprowadzili. OtwFDziejeCzech 200.
O Iędrzeiu swiadczy Orichov: że osobliwszym iego fortelem, Starodub z gruntu iest wywrocony, z ktorey okázyi zmordowany, w krotce umarł. NiesKor II 358.
Przepłynął [koń] głębią, szeroko roźláną, Báłwany bystre, kopyty przecinał, Ani pokázał minę zmordowáną, Owszem iákoby dopiero záczynał Prácować, choć się piana z nozdrza ciśnie; Głową potrząśnie, á niegdyś odpryśnie. DrużZbiór 287.
Bronił od tego Bog łaskawy mocną ręką upodobany Narod, często gdy w Polakach zmordowane siły ustawały, posyłał swoich Swiętych z Nieba na otrzymanie z nieprzyiacioł zwycięstwa na utrzymanie wolności. MajTrwałość 67.
Zmordować, F. zmorduię. Zmorzyć, F. zmorzę. abmatten, müde machen. fatiguer, lasser, abattre. zmordować się; zmorzyć się. sich ermüden; matt werden. se fatiguer, se lasser. Zmordowanie. Zmorzenie. Abmattung. fatigue, abatement. Zmordowany. Zmorzony. abgemattet, ermüdet. lâs; qui est fatigué; abatu. T III 3015.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]