Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: *SZEREK

Słowniki:
nie notują

Formy: lp M. szereg; D. szeregu; szerega; C. szeregowi; B. uż. nżyw. szereg; szerek; N. szeregiem; Ms. szeregu; ~ lm B. uż. nosob. szeregi; N. szeregami

Etymologia: <węg. sereg>

Znaczenia:

»linia, rząd utworzony z żołnierzy; hufiec, oddział wojska«: [...] Krolewicá Iego Mośći/ w bárwie cżerwoney/ wszyszakách żeláznych/ sknotámi zápalonemi [szło] dwadźieśćiá szeregow/ po sześć w szerek. IngrKról A3. Zarmat biią. A co raz to strzała okrutna iako powerek padnie między nas czasęm wszeregi czasem tez przed szeregi zeliscie [!] iako siekacz dziwuięmy się co tam załuki takie maią? Czy olbrzym iaki strzela z wielkiego Łuku czy co. PasPam 106. Woła [wojewoda] Stoiąc na brzegu Szeregięm MSCi Panowie Szeręgiem, co niepodobna bo niekozdy kon iednakowo pływa. PasPam 112. Dadzą ognia gęsto z Pistoletow y z Bandelotow natrą blisko, Szereg na szereg. PasPam 157. Obrocił się zaraz szereg plecami do przedniego. PasPam 157. Odpowięm to rozumięm Co mi Bog do serca podał. VIVAT REX MICHAEL po tym zaraz wyidę z szerega, Skoczę za Sęndomirzanami co zywo zamną ze y Chorązowie z Chorągwiami musieli. PasPam 233-233v. Nuz się bić dopierosz insze ich Hufce na insze tez nasze Pułki uderzyły. Paszowie przywodzą. Osobliwie ten to Sylistryiski iako ogien wpada na Szeregi. Zawezmie się bitwa. PasPam 265v. Widząc rotmistrz chromego żołnierza w szeregu, Żartując: zostać było doma na noclegu. PotFrasz4Kuk I 217.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ stanąć szeregiem »ustawić się w określonym porządku, jeden obok drugiego«: Kazalismy tedy Stanąc Czeladzi szeregięm niekupą tak iako by miesiącęm bo nietak razi szeregięm iako w kupie. PasPam 59v. Wychodziemy tedy sobie szczęsliwie z [s]klepu y staniemy szeregiem w dziedzincu. PasPam 59v. Stanął tedy Regiment dwiema szeregami. PasPam 255v. ◆ za szeregi »poza linię walczących«: Zawrze się tedy krwawa bitwa [...] Z koni Lecą postrzeloni rannych za szeregi prowadzą. PasPam 106v. ◆ za szeregiem »poza linią walczących«: Od Zaczęcia Słuzby moiey ponosząc wszystkie Insulty Nieprzyiacioł Oyczyzny z niezamarszczonym okiem [...] niewidziano mię nigdy za Szeregiem. PasPam 121.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ w szeregu chodzić: Nakształt Niemieckich Szárżántow (sámi w szeregu nie chodząc) práwego y lewego skrzydłá, będą pilnowáć, z Rohátynámi, szeregi prostuiąc, w następowániu, w vstępowániu, á miánowicie pilności stráży, noc y dzień koleyną, będą przestrzegáć. FredKon 36-37.