Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1625-1626

Formy: bezok. zachować; ~ cz. prze. lp m 3. os. zachował; ~ cz. przy. pr. lp 3. os. zachowa; ~ tr. rozk. lp 2. os. zachowaj

Znaczenia:

1. »ustrzec kogo przed czym, ochronić od czego«:

Rekcja: kogo, (od) czego

Zachoway mię Boze drugi raz w zyciu moim takiey Choroby. PasPam 78v. Uczyniłem Bogu dzięki [...] zato że mię raczył zachowac w dobrym zdrowiu w Cudzey Zięmi. PasPam 78v. Mnie zas PBog w tęn dzięn w oczywistey swoiey miał protekcyiey, kiedy mię zachował od Szwanku ztrzema męzami poiedynkuiąc. PasPam 89.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ niech kogoś Bóg zachowa czegoś: Chorowałęm periculosissime [bardzo niebezpiecznie] [...] niech mię Bog miłosierny takiey drugiey zachowa okazyiey. PasPam 257.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ panie zachowaj: ◆ pan Bóg (kogoś) zachował:

2. »utrzymać, przechować co; przestrzegać czego«:

Rekcja: co

Na tych tedy dobrych Consyliarzow zachować te wierze y Miecza pogrozki bo się ia ich nieboię. PasPam 139v. Daie mi list [...] w ktorym to pisze ze na Trakcie tych Posłow potkał y przystawa padał ainszego ze Szkłowa nazad odprawił. ktory przystaw niebył y oni w szkłowie nie byli. Byle to tylko ceremonią zachować. PasPam 161v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wstyd zachować (sz. zm.): Wstyd/ vczciwość wszędy záchoway. KnAd 1266. Wstyd. 1) Schamhaftigkeit [...] pudeur, f. bonne honte, honnête [...] zachować wstyd [...]. T III 2639-2640.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ zachować komuś wolne ucho »wysłuchać czyichś racji«: Obłapiełem go zatym za nogi pokornie prosząc aby zazdrosciwe[m] nieprzyijaciołom moie[m] wiary nie dawał, ale przynamni mnie drugie ucho wolne zachował. OssJŻyw 23.