Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »idąc przenosić się z miejsca na miejsce, przebywać jakąś przestrzeń; mijać co«:

Rekcja: kogo co; przez co

Przechodząc Miasta y na kozdey prezęncie Officerowie z Szablemi [!] dobytemi przed chorągwiami iechali. PasPam 54. Przechodziło Woysko pagorek z ktorego widac było ieszcze Granicę Polską. PasPam 54. Była tedy rzeczka wąska przez ktorą trzeba było przechodzić. PasPam 88v. Stoią oni rozumieiąc ze to ia przechodzę przez miasto. Asz dopiero upodobawszy sobie mieysce gdzie widzę domy budowne y porządnie stanąłem. PasPam 167.

◼ Przenośnie: ◼ Gubernium krwawego Marsa gdy na Staie Siła to Ludziom Trwogi y Strachu przydaie Opposito Radio gdy Pannę przechodzi Przecię Desperuiących coz kolwiek ochłodzi. PasPam 272.

2. »dostawać się dokąd, przesuwać się«: Chćiał go zárázem I. K. Pan Hetman przechodźić z pułtorą tyśięcy ludzi/ iednák porywáć się ná potężne świeże Woyská Pogáńskie nie było consultum. Pogrom A3. [...] poszedł [hetman] záraz z pod Gorczyczan/ przechodząc w prost nieprzyiaćielá/ y przez Dunaygrod/ ná Począpincze/ Bielą/ Czarnokońce/ mimo Czartkow/ Buczac/ Názáwáłow/ mimo Podhayce nád Sumłany piątym Obozem stánął. Pogrom A3. I moskiewskie wojska choć dyskretnie przechodziły, nie przydały jednak, chyba ujęły; i oprócz tego wszystkiego, co się wydarło i umniejszyło przechodami sasów i bawieniem się, kontrybucyi płacono po tymfów 25 na wojska saskie i litewskie. ZawiszaPam 365.

a) »przejeżdżać jakimś środkiem lokomocji«: Nikt na Swiecie chocby znaypotęznieyszą flotą niemoże przechodzic na Ocean ex Mari Baltico bez pozwolenia krola Dunskiego. PasPam 70v.

b) »o zjawiskach atmosferycznych: pojawiać się i znikać; przeciągać«: Zimy nie było nic tylko deszczyki przechodziły. PasPam 250v.

c) »przebijać się, przenikać«: Obrzednia była owa brzezina dawano donich ognia z dział ze nawylot kule przechodzili y na tę y natę stronę. PasPam 97v.

3. »przewyższać kogo w czym«:

Rekcja: kogo; w czym

Przodkuie narod ten przed inszemi ná świecie w swobodách/ ále naywolnieyszy człowiek skromnością też przechodzic ma/ á sczęścia tego swego w ktorym go Bog mieć chciał/ ná sromotę y zgubę narodu swego nie obrácáć. BielDiar Ciij [Diij]. Gdy przystąpiem do tego Actu szcżęśliwego/ Nieprzyiaćielá przodkow bárzo potężnego. Acz był od pierwszych Pánow znácżnie poráżony/ Iednak przedśię ná głowę nigdy zwyćiężony. Choćiasz się záwsze ktemu żnácżnie przykładáłá/ Y práwie mocą o to Koroná kuszáłá. Wszákosz on śiłą swoią domową przechodźił/ Y KSIESTVVA LITEWSKIEGO nie máłą cżęść pożył. HofmańPor Aiji. Słyszałęm iednego Godnego Forysztera [o] swoiey dyszkuruiącego peregrynacyiey y Ro[znych dowodow] kto tego [kogo] w czym przechodzi Ponderuiącego Eminentiam. PasPam 286v. Ziakim więc podziwieniem y uszanowaniem zapatrywać się mamy na dusze nasze, niech każdy zważy. Jeżeli zaś ich uwielbienie przechodzi bystrość poięcia naszego, łatwo sobie wnieść z tąd możem, z iaką usilnością o ten stan starać się każdemu należy. Monitor 122.