Słownik XVII wieku

Słowniki:
SW notują
SStp, SXVI, Kn, T, L, SWil, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: lp M. przodek; D. przodku; N. przodkiem; ~ lm M. uż. osob. przodkowie; D. przodków

Znaczenia:

1. »ten, od którego ktoś pochodzi: nieżyjący już dziś dziad, pradziad lub ich dalszy poprzednik, antenat«: Woła [...] Zebysmy zate uięli się szczerze pretensyie, że by [...] Wosobac naszych widział ieszcze Swiat nieumarłą przodkow naszych Sławę y Fantazyią. PasPam 58. Na poparcie y potwierdzenie w tey że Wolney Elekcyiey praw napisanych od Swiątobliwych Przodkow Naszych DOMU IAGIELLONSKIEGO na danych iako ostatni ich potomek [...] tez Prawa z Twierdzamy. PasPam 213v. O Tosz masz Italia ze nietylko twoii Przodkowie Męzni byli. PasPam 274v. Miła Nobilitas [...] Bardzo powaga twoia wypadła zkluby apowaga twoia [na] ktorą Przodkowie nasi oni Swiątobliwi u Narodow tak sobie zarobili. PasPam 286v.

2. »przodowanie, przewaga«: Cny Lanckoronski. Tobie przodek nad inszemi Zasługa w Niebie. Chonor nalezy na Ziemi. PasPam 270.

3. »przód«: Ták z rotą swą przypadszy Pan Chmielecki przodkiem/ Vderzył sam práwie w Murádyná śrzodkiem [...]. DobrociesRel B2v. Wierę, niemała na panienkę wada, Że w niej pogańska znajduje się zdrada; Obróć jeno twarz swoję: Byle się z przodku potkać, przegrać się nie boję. MorszAUtwKuk 26.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ w przodku chodzić: Pospolicie w kupie gońcy w przodku chodzą, wyprawcy pozad. OstrorMyślTur 33.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ o przodek z czym chodzić: W Grecyey kędy wszelakich Cnot zniwo, Ktora oprzodek zdawna z Rzymem chodzi, Przebog niech mieysca, takie nie ma dziwo. PotSyl 15.