Data ostatniej modyfikacji: 25.05.2023
GABAĆ czas. ndk
Słowniki:
notują
Formy: bezok. gabać; ~ cz. ter. lp 1. os. gabam; 3. os. gaba; lm 3. os. gabają; ~ cz. prze. lp m 3. os. gabał; ż 3. os. gabała; lm mos 3. os. gabali; nmos 3. os. gabały; ~ nieos. cz. prze. gabano
Znaczenia:
1. »zaczepiać, napastować, nękać kogo; naprzykrzać się komu«:
Rekcja: kogo
Zamykáiąc rzecz mowię. Woiowáć mamy gdzie pokoiu nie możem mieć przystoynego: ále kiedy nam nie krzywdá/ nie mamy zezwáláć ná woynę/ gdy nas niegábáią. PetrSPolit II 382. Woyná też káżda zła iest/ iesli nie ma przyczyn słusznych: á słuszne przyczyny do woyny/ gdy nas gábáią/ gdy násze wydzieráią/ gdy nam w pokoiu niedádzą żyć. PetrSPolit II 385. Nie dadząć się i naszy oszukać, ale jako od ewangelików słychamy, że oni pokoju tylko pragną z nami, żeby ich w nabożeństwie ich nie gabać, aby tak za okazyą do rozruchu i krwie rozlania nie przyszło, a druga, jako równo we wszystkich sprawach i służbach Rzpltej z nami pociągają, żeby też ad dignitates et meritorum praemia równo, jako zawżdy przedtym bywało, należeli, oboje to de iure communi naturae et societatis słuszne i sprawiedliwe dzieło, bo i my nie strujemy się pokojem, jednako, jako jem, tak i nam go trzeba. RozRokCz II 134. Ná to Aryowist odpowiedźiał: Iest ot woienne práwo/ áby zwyćiężcá zwyćiężonym wedle woley y vpodobania roskázował/ co y lud Rzymski zwykł czynić/ gdy nie wedle zdánia cudzego/ ále swego pánuie/ y roskázuie poddánym/ dla czego ieśli ia Rzymiánom/ iáko práwá swego vżywáć máią nie opisuie/ nie widzę dla czego mię przy moim ták nieprzyiaćielsko nayduią y gábáią. CezWargFranc 23. Tak czasem lekkomyślny gaba mocniejszego, A zwłaszcza, gdy go widzi czym uwichłanego; Ów zaś często z jego szaleństwa się uśmiecha, Mając z inszym co czynić, onego poniecha. Lecz to najżałośniejsza człowiekowi bida, Gdy nie tylko wesz gryzie, ale też i gnida. VerdBłażSet 25. W Africe ácz Turczyn ma więcey kráiu/ á niż Serif; bo ow trzyma to wszytko/ co leży miedzy morzem czerwonym/ y miedzy Belis Gomerae; iednák ten ma lepszą y żyznieyszą/ y bogátszą/ y ziednoczoną lepiey/ y mocnieyszą kráinę: lecz się woyną máło gábáią/ dla sąśiedztwá Krolá Kátholiká. BotŁęczRel III 175. HAEresiae/ Luterska y Kálwińska/ weszły znienagłá do Siedmigrodzkiey źiemie w roku 1562. bo ácz przedtym ią gábáły/ iednák ná ten czás iuż ią zgołá zepsowáły: y przywiodły powoli do tákiego kresu/ iż bliższa teraz iest od Máhometáństwá/ á niż do Chrześćiáństwá. BotŁęczRel IV 35. NIezbożność heretycka zá czásow naszych/ iest iáko niewstydliwa wszetecznicá/ co owo powolna iest káżdemu/ ná wszeláką niecnotę: y iáko oná sławna korteziánká v Sálustiusá: o ktorey mowi: iż ták ćielesnośćią gorzáłá/ że częśćiey gábáłá mężczyzny/ á niż onę gábano. BotŁęczRel IV 61. I śmiałości, niż przedtem, więtszej używała I ustawicznie brata mojego gabała. ArKochOrlCz II 158. Tak co raz zła niewiasta Filandra gabała I co raz się bez skutku od niego wracała. ArKochOrlCz II 159. gábam kogo/ gábam/ Nié dáię pokoiu. Inquieto aliquem. [...] Lacesso aliquem. [...] Incesso aliquem. [...]. Kn 458. Lecz dać pokój surowości, Użyć nad nimi litości, Ale niechaj nie wołają, Że studenci ich gabają. DolNowKontr 318. Należu: Gabąm: gotuię: przeczę: przynagląm: wypełniam: zadaię. JaśDict 70. Pakoszczu: przeszkadząm: potwarząm: łaię: gabąm: kłocę: trudnię: zadaię. JaśDict 80. GAbam. Inquieto (as.) Lacesso (is. ere.) vexo, (as.) Kibinu. SzyrDict 56. Pierwsza kondycyia ludzi niech będzie tá, co to nigdy ieszcze grzechem śmiertelnym P. Bogá swoiego nie obrázili, á iuż ich poczyna też czárt gábáć, złe im cukrowáć [...]. MłodzKaz II, 138. A Krzyżacy też pożądanym ożywieni wytchnieniem spokoynego nie gabali sąsiedztwa. HylInf 39. Egzorcyzm przy otwarciu ciała św. Jozefata gdy się nad nią [Benedyktą Strawińską] przez godzin 4 odprawiał przez o. bazyliana wpół spomnianej pory był się, bo [w] wielu wszetecznych gadaniach utaił w niej, lecz gdy świętościami była obłożona prawie cała, poruszone w niej świństwo znowu po wielu figlach jutrzejszy dzień wyjścia przyobiecało. Której to obietnicy lubo ojcu kłamstwa i niepoczciwości wierzyć nie można było, jednak ksiądz podobno nie dość przygotowany, bojąc się figla, by z ciałem tej ubogiej co złego nie zrobił, dziś już go więcej nie gabał. RadziwHDiar 64. Gabam, ich necke. BierSłowa 24. Gabam, v. m. F. gabnę, nagabam. necken, anfechten, beunruhigen. vexer, agacer, inquiéter, harceler. § cudzego ona gaba męża. T III 355. Ta broń [wino] iest czártowska pierwsza przeciw młodości/ nie ták gába łákomstwo/ nie ták nádyma hárdość/ łekce ámbicia. BirkNiedz 194.
2. »o chorobach i ich objawach: dokuczać«:
Rekcja: kogo
A życzyłbym też panu Marchułtowi taki[e]go goś[ć]ca, jako poecie uczonemu, który mnie na starość gaba, bo się rad na słońcu parzy, aleby lepiej w izdebce; co jeśli go minie, tedy wątpię, żeby go gorączka nie nadeszła dla upalenia słonecznego za Kleparzem. MinSow 273. Dzień wolny, jednak źlem się miał iz wieczora późno poczęła mię febra gabać. ChrapDiar I 245. Mnie [...] gabała trochę febra z gorączką małą, jednakem słaby i apetytu nic nie miałem, spałem jednak lepiej. ChrapDiar I 247. Mało co mię gabała febra, słabość jednak. ChrapDiar I 247.
# Użycia metajęzykowe: # Gábam/ gábánié. v.gábam. Kn 182
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
GABANY
im. przym. bier.
Formy: odmiana złożona lp M. m gabany; B. ż gabaną; lm M. nmos gabane
Znaczenia:
»nękany, niepokojony«: S. tedy Fránćiszek poznawszy w duchu iż on był od złego duchá gábány/ odszedł y pilnie sie zań Pánu Bogu modlił. ZwierPrzykład 104. Abym y namnieyszą poządliwością y pomyśleniem sercá násze nie były gabáne/ ktoreby się z przykazániem ktorym Bożym zgádzáć nie miáło: ále ráczey ábysmy szczyrze á vstawicznie grzech káżdy sobie brzydzili a wsprawiedliwości się wszelákiey kocháli. RybMKat 47.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
GABANA
w funkcji rzeczownika
Formy:
Znaczenia:
»nagabywanie, nawiedzanie«: Wszyscy przez gwałt do ciáłá, dárli się y leźli, Iákby skarb bez żadnego szácunku ználeźli, Bo ná iego weyrzenie, zdrowie bráli chorzy, Słuch głuszy, mowę niemi, ślepym sie otworzy Wzrok, y oczy czystemi trędowáci stáną, Wolnemi ktorzy mieli przez czárty gábáną. ChrośZbiór R4-R4v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

Patrz *gabnąć, *NAGABAĆ.
Autor: WG