Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1.zbior. »lud wiejski, ogół chłopów, stan chłopski; cechy właściwe ludowi wiejskiemu«: Tam [we wsi Krasne Sioło] mieszka chłopstwo, które równo z bojary do zawiadowania wszelakich rządów we wszytkiem Hospodarstwie należy. NiemPam 28. Chłopstwo ktoremu się około roli/ rzemiesłá robić niechce/ woynę służy. StarPopr 134. Chłopstwo/ Agrestes [...] Conuentus agrestium [...] Rusticitas pro rusticis [...] vide Chłop gruby. Kn 67. Chłopstwo poczęło było bárdzo Pánow swoich chwytáć y Turkom ich oddáwáć. MerkPol 140. Ludzi służałych nie było stu spełna, ostatek chłopstwo; ci tedy chłopi, że im żal było chałup, chcieli i miasta bronić. SobJListy 441. Nieiaki Rapierski [!] nazwawszy się Kostką cicho chłopstwo pobuntował Druhowe Chmielnickiego. HistBun 21v. Nabrano tam [pod Niemirowem] w niewolę wiele tysięcy Chłopstwa, ale Jch nie wycinano, niechcąc sobie wsiów pustoszyć Panowie. OtwFDzieje 85. Chłopstwo Szwabskie [...] ktore się Z nieznosnego poddaństwa (jako udali wybić) A wolnosci jako ludziom przyzwoitey ugruntować Chcieli, palili wszędzie y w perzynę obracali. IntrHist 223. Gdyby chłopstwa nie było, musielibyśmy się sami stáć rolnikámi. LeszczStGłos 100. Chłopstwo, collec. 1) die Bauerschaft, die Bauren [...] 1) communauté; le village c'est à dire les païsans d'un village [...]. T III 114. Chłopstwo/ Rura simplicia, Rusticitas [...] das einfältige Bawrenvolck/ Grobheit.. DasHünDict Qqv.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chłopstwo grube (sz. zm.): Wszytko to frászká/ gdy nie będzie pewny żołnierz ná gránicy. Czego teraz z wielką szkodą y sromotą nászą doznawámy/ nie mogąc się chłopstwu grubemu/ ták domowemu/ iáko y postronnemu odegnać. StarPopr 139. Pierwsza ozdoba kraiu z miast pieknych budownych I w nich ludzi zrodznych ktorzy wiec przechodzą Grube chłopstwo dowcipem indole et forma I rządem. OpalKSat 97v. ▲ chłopstwo chamskie: Práwie o reszt szło ná ten czás/ áby chłopstwo Chámskie/ nie wzięło było nád Scytámi ábo Iáphetczykámi Pánámi swemi gory. DembWyw 55. ▲ proste chłopstwo: Tu miedzy prostym chłopstwem tabor swoy zatocze! DrobOpow 174.

2. »bycie chłopem, chłopskie pochodzenie, przynależność do stanu chłopskiego«: Zwadzicsię bozeuchoway ani pozywac ze Sliachtą, y krzywdy odstapi [!] bobymu zechłopstwem napliac wyiechąno. TrepNekLib 5. A ieslibysię trafieło zemu o chłopstwie iego kto co wspomni, to zaraz nie wywodem tego zniesc, alie zabiiacsie opowie. TrepNekLib 11. ZaSliachcica chcącsię udac, to pod Pany mozne Senatory cisnąsię na Sluzbę [Plebeani]; [...] rozumieiąc że żaden iusz niebędziemu smiał zadac abo rzec ze chłop iest, thegosie nadziewaiac ze p[ro]tectią panską chłopstwo swe zakrie. TrepNekLib 11. ZaSliachcica chcącsię udac, to pod Pany mozne Senatory cisnąsię na Sluzbę [Plebeani]; Słuzy mu długo abo iak oni ynaczey krzczą bawisię; aby pod ramięniem pana one[g]o o chłopstwo niktgo niesmiał turbowac. TrepNekLib 11. Chłopstwo [...] 2) Bauren-Familie [...] 2) païsannerie. T III 114.