.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
◆
Związki frazeologiczne:
◆
do broni »komenda wojskowa: wezwanie do walki«:
Hey moia zywa młodzi dostrzelby do broni Niech tu znowu Turczyn kieł wyuzdani zroni.. PotWoj 136.
Te kołátánia y ták głosne boie Horn Vsłyszawszy, porwie ná się zbroie: Y ná pułk krzyknie: Co prędzey do koni, Hey do zbroi co wskok, do strzelby, do broni. OblJasGór 43v.
◆
mieć się do broni (
sz. zm.) »chcieć walczyć«:
Gomes [mówi do Diega] Ná coż się mász do broni, gdyć nie służą, siły? CorMorszACyd 116.
Nikt się nie ma dobroni: łzy tylko leiecie [mówi umierający Chodkiewicz do rycerstwa]. PotWoj 153.
Broń [...] mieć się do broni. zu den Waffen greifen. prendre les armes [...]. T III 78.
◆
broń podnieść (na kogo) »powstać przeciw komu, zaatakować kogo zbrojnie«:
Tylą Nieprzyiacielskiey krwie kurzące bronie Skorosmy, niespokoyne skrocili sąsiady Podniesmy na Turczyna: z ktorym dzis do zwady Pierwszy raz przychodziemy. PotWoj 81.
Broń podniosł [naród korsykański] dla własnych praw y Wolności. MerkHist 10/715.
◆
na kogo do broni się porwać »zaatakować kogo zbrojnie«:
Oni perswasiiey nie przyimuiąc w schadzce swei, za małą iakąś okazyą na Xiązecia Rozynskiego do broni sie porwali. MarchŚcibHist 20.
Na obrazoni[go] [!] słusznie gospodarza do broni się porwał y wiele lekkosci narobieł. OssJŻyw 28v.
◆
na co dobyć broni »zaatakować kogo zbrojnie«:
[Mówi król] Ty Rodryku, tym czasem ná Murzyńskie gárłá Dobądź znáiomey broni, y w domu ich zbiwszy, Pokáż, żeś ná włásnych ich śmieciách tym szczęsliwszy. CorMorszACyd 195.
◆
dobyć broni na kogo »zaatakować kogo zbrojnie«:
Choć niechciał, musiał [król] dobyć broni, ná swawolnych Poddánych, ná oboronę Máiestátu. LubJMan 138.
◆
o co broń dobyć »stanąć w czyjej obronie, ująć się za kim, pomścić np. czyją krzywdę zbrojnie«:
[Mówi autor do fałszywego przyjaciela] O krzywdę moję broni nie dobędziesz Ani w mej sprawie kilka mil ujedziesz. MorszAUtwKuk 351.
◆
za co dobyć broni »stanąć w czyjej obronie, ująć się za kim, pomścić np. czyją krzywdę zbrojnie«:
Xymena [mówi do Sancty'ego] Ostatni to rátunek lecz kiedy go użyć Przyidzie, y ieżli twoiá chęć się ktemu skłoni, Wolnoć będzie zá moię krzywdę dobydź broni. CorMorszACyd 146.
◆
broń na kogo dobywać »atakować kogo zbrojnie«:
Broni na nich [żołnierzy Osmana] Polakom dobywac nie trzeba Pomrą iako Iaskołki, iako Muchy posną Tylko ze zas drugi raz nie ozyą z Wiosną. PotWoj 27.
◆
kłaść bronie »zaprzestawać walki«:
Kładą bronie zobustron [Rzymianie i Sabinowie], do postanowienia Pokoiu wychodzą zobu stron. PotPrzyp 12v.
◆
broń od się rzucić »zaprzestać walki, poddać się«:
Broń [...] broń od się rzucić. das Gewehr strecken, sich ergeben. mettre bas les armes; se rendre; rendre les armes. T III 78.
◆
nabijać broń »wprowadzać naboje do komory nabojowej, ładować«:
Nabijam broń, ich lade ein Gewehr. BierSłowa 68.
◆
broń podnieść przeciwko komu »powstać przeciw komu, zaatakować kogo zbrojnie«:
Pánowie Dyssydenci [...] wászy brátrzykowie broń podnieśli przeciwko wiernym swoim pánom/ y tytuł rebelliey swoiey wymyślili/ y ná chorągwiách rospisali/ libertas conscientiae. BirkEgz 16.
◆
broń na kogo podnosić »powstawać przeciw komu, atakować kogo zbrojnie«:
Wesoł tedy był [cesarz rzymski Berengariusz Wtóry] z wygraney bitwy/ y Ludowiká [króla burgundyjskiego] vczęstowawszy/ puścił wolno do domu/ przysięgą go obowiązawszy/ áby więcey broni nań nie podnosił. StarKaz II, 95.
◆
do broni się na kogo rzucić »zaatakować kogo zbrojnie«:
Gdy wszyscy do broni się ná nieprzyiáciela rzucili. Beata zrzuciwszy z siebie ślubne szaty, prochu dostawszy, dziáło nabiwszy, z wieży [...] strzeliłá. NiesKor II 56.
◆
bronią w ręku »zbrojnie«:
Potem się bronią w ręku dowiesc ofiarował [Rynald] Ze to prawda co mowił y co pokazował. ArKochOrl 52.
◆
składać się bronią »przybierać postawę obronną lub zaczepną przez celowanie, mierzenie z broni (do kogo czego)«:
Składam się bronią, ich halte Gewehr vor. BierSłowa 219.