Słownik XVII wieku

Słowniki:
Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643

Formy: lp M. bandera; D. bandery; B. banderę; N. banderą; ~ lm D. bander

Etymologia: <wł. bandiera; hiszp. bandera>

Znaczenia:

1. »chorągiew z herbem na maszcie okrętu lub statku, flaga morska«: Bándérá/ okrętowa ozdobá. Aplustre, [...] Aplustrum. Kn 13. Wodz [...] Kazał iednak upatrować Bander iakie są czy Szweckie czy iakie insze [...] Doyrzał zaraz [z] owych naypierwszych bander że Szwedzi. PasPam 68-68v. Naypierwey widáć wierzchołek masztu, y bándery, potym żagle, ná ostatek y sam okręt zbliżáiący się do portu. BystrzInfElem Cosm A3.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ banderę nakłonić: Drapeau qu’on arbore sur le vaisseaux. [...] Banderę złożyć nákłonić schylić przez gwałt lub też dla czci świadczenia álbo powitania ukłonić się bánderą. DanKolaDyk II, 308. ▲ banderę schylić: Mettre Pavillon bas (Le baisser par force on pour faire honneur.) [...] Banderę złożyć nákłonić schylić przez gwałt lub też dla czci świadczenia álbo powitania ukłonić się bánderą. DanKolaDyk II, 338. ▲ banderę złożyć: Drapeau qu’on arbore sur le vaisseaux. [...] Banderę złożyć nákłonić schylić przez gwałt lub też dla czci świadczenia álbo powitania ukłonić się bánderą. DanKolaDyk II, 308.

2. »chorągiewka na maszcie okrętu wskazująca kierunek wiatru«: Ná Maszcie jest Kosz/ [...] á nád gáłką Wietrznik (Bánderá) Wiátry z náczący. KomDobrOrb 221.