Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. gad; D. gadu; B. uż. nżyw. gad; N. gadem; Ms. gadzie; ~ lm M. uż. nosob. gady; D. gadów

Znaczenia:

1. »o zwierzętach uznawanych za wstrętne: wężach, jaszczurkach, żabach itp.; także zbiorowo; robactwo«: Gádziná gad/ ziemiopłaz/ Repens animans [...]. Reptile [...] Serpentia secla ferarum [...]. vide Robáctwo. Kn 183. OBoze dobroci, Tedysz Człowiek zywioły, y naturę kroci A przez te wszytkie wieki na grzech y złe zydło Znaleźć mu się dotych czas nie dało wędzidło. Zna zwierze, Ryby, Ptaki Drzewa zioła Gady Wie zkąd Grom, Piorun, zkąd deszcz zkąd spadaią Grady [...]. PotWoj 44. Co w sercu, to na gębie; tak plugawe gady, Cudzych włosów na głowie brzydkie maszkarady Miejsca u mnie nie mają, niech jak swoje garnie, Odejdźcie precz, nie znam was, czart do swej owczarnie. PotFrasz4Kuk I 389. Wszytko się to zas w morze Swą Koleią ztacza, I co gorne obłoki, y co ziemię macza. Z ziemie, ludzie y zwierze, bydła ptacy gady, Z ziemie wstały wielkich miast, szerokie osady, z ziemie zioła y drzewa, y co ręka maca [...]. PotPer K22. Item na wypędzenie z domu wszelkiego gádu to iest Wężow, Zab, etc. Weźmi siárki, ziela Piretrum, kadź często po domu. PromMed 151. Nie iestem bocian, lecz gdybym nim była, Polskę z zálęgłych gádow wyczyściła [...]. DrużZbiór 460. PATRICYUSZA S. Arcy Biskupa y Apostoła Hibernii vulgo Irnlandii, 17. Marca. Iego pracą Britania została Sanctorum Patria: zkąd czartow mnostwo y gadu wypędził. Zył lat 123. ChmielAteny III 189. Dość obszerną dałem lekcyą w części 1. Aten traktuiąc o gadzie; ale że dies diem docet ieszcze się otych iadowitych tu co powie zwierzętach. ChmielAteny III 312. Dzieci swoie czy są legitimi thori, położywszy miedzy gadem, ieno się urodzili probowali; ieśli bowiem od ſamego tchu dziecinnego węże nieumykali, owe Dzieci Oycowie mieli za nie ſwoie, ale źle od Matek nabyte. ChmielAteny IV 153.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ jadowity gad (sz. zm.): [...] Skrzele ma niema ryba y zęby y ości Ządła gad iadowity, Bazyliszek w oku Smiertelną ma zarazę w nozdrzach iest u Smoku Wąsz kąsa, a Jesz kole, brzydki Paiąk truie Tnie osa Mrowka, komor y biedna Pchła uje [...]. PotWoj 2. Prości ludzie máią zwyczay że skoro iádowity gad ukąsił záraz nápijáią się swoiey własney uryny y ráne nią obmywáią. PromMed 151. Gadu iadowitego tu dosyć dla słonecznych upáłow. ChmielAteny II 589. ▲ awernowe gady: Buławo Herkulesa, od której zamachu Samego, Awernowe gady giną z strachu. KochOgrTur 37.

2.przen. »o człowieku uznawanym za podłego, nikczemnego; także zbiorowo«: Bysmy iedno do nieba wytrzeszczaiąc oczy Nie padli przez Kretowkę ktorą ten gad toczy. PotWoj 157. Ktorzy zadnych nie maiąc drossych depozitow Tedla miłey oyczyzny, odwazą zaszczytow. Łaska Boska naszego y wszech rzeczy sprawce Natey nas przez dwie lecie potrzymawszy Ławce Wykurzy ten gad z Polski. PotWoj XVIII.

# Użycia metajęzykowe: # Gad, vid. Gadzina. T III 356

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1632

Formy: lp M. Gad; D. Gada

Znaczenia:

bibl. nazwa własna »postać biblijna, siódmy syn Jakuba«: Zátym Lia rzekłá/ Przyszedł huf/ y názwáłá imię jego Gád. BG Rdz 30, 11. A do Gádá rzekł: Błogosłáwiony ktory rozmnaża Gádá/ jáko lew mieszkáć będzie/ á porwie rámię y głowę. BG Pwt 33, 20. Synowie też Zelfy służebnicy Liy Gád/ y Aser. Ci są synowie Jákobowi/ ktorzy mu się urodzili w Pádánie Syryjskim. BG Rdz 35, 26.