Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (bez cyt.), SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T, SWil nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1632

Formy: lp M. asystent; D. asystenta; C. asystentowi; B. uż. żyw. asystenta; N. asystentem; W. asystencie; ~ lm M. uż. osob. asystentowie // asystenci; D. asystentów; C. asystentom; B. uż. osob. asystentów; N. asystentami

Etymologia: <z łac. assistens, -ntis>

Znaczenia:

1. »osoba towarzysząca, członek orszaku, świty«: W dzień koronacyi króla Stanisława, uczynił król nowy conformationem generalem jurium, przez skrypt osobny, na którym się podpisowali asystenci koronacyi. OtwFDziejeCzech 85. Po Jeruzalem y za Jeruzalem ieśli Pobożność czyia wizytuie mieysca, mieć powinna assystenta Zakonnika y Turczyna. ChmielAteny1755 I II, 570. Posłowie do Monarchów Cudzoziemskich z 16. assystentami [są wolni od pospolitego ruszenia]. ŁubHist 245.

2. »ten, kto wspiera kogo, co, bierze w czym udział, pomocnik«: Ile żywych świadków cnoty mej [...] tyle dobrych przyjaciół potomstwu memu, tyle asystentów contra omnes adversitates zostawię. RadziwKSprawy 587. Lubo sami święci [...] lubo oni wirzchnich Pałacow Tworce assistentowie Anyeli; swoie continuowali modły. KalCuda 139. W Wielkiey Polszcze, wszczęły się między Szwedami a ową Dywizyą Kwarcianego Woyska (ktore był HetmanWielki pod Kommendą Wojewody Poznańskiego z Biernackim posłał) zwady wielkie, bo Szwedzi [...] poczęli owych assystentów Konfederacyi wyganiać z Stanowisk. OtwFDzieje 124-125.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ asystent trybunału: Odiechał ImPan Boryczewski assystent Trybunału WXLtto do Folwarku Swego Kamionki. SapADiar 121.

3. »pomocnik duchownego«: ZAkonnicy Augustiniani, obrawszy nie dawno Generała Zakonu swego/ postąpili byli dáley obieráć y insze osoby ná mnieysze vrzędy [...] obráli Assistentá do Portugaliey ktory zwykł bydz konfirmowány per Breue Pontificium. MerkPol 300. Ceremonianci ustąpić każą Ludowi, y Assystentom kardynalskim. ChmielAteny1755 I II, 123.