Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: CEKLARZ, CEKLIARZ, CZEKLIARZ

Słowniki:
SXVI, Kn, T notują
SStp (?), L (?), SWil (?), SW (?), SJP (?) nie notują

Formy: lp M. czekliarz // cekliarz // ceklarz; D. ceklarza; N. ceklarzem; ~ lm M. ceklarze; D. ceklarzów; C. ceklarzom; B. uż. nosob. ceklarze; N. ceklarzami

Etymologia: <niem. Zirkler>

Znaczenia:

»sługa, pachołek wykonujący funkcje kata, oprawcy«: Luter bezecny chłopy podwiodł/ áby siedli ná kárki pánom swoim/ ktorych nie zwał ieddno ceklarzámi y kátámi. BirkEgz 10. Céklarz/ oprawcá/ siepácz/ łápácz/ Apparitor [...] Apparitio [...] vide Hetman w miástách [...] Lictor [...] Submotor [...] Officialis [...] Accersitor [...] Virgator [...] Seruus publicus [...]. Kn 60. Miéyski sługá/ vide Céklarz/ Woźny miéyski/ Sługá miéyski. Kn 410. Sługá miéyski/ poséł vrzędowy/ sługá vrzędowy. Minister publicus [...] Actor publicus [...] Officialis [...] Stator [...] Viator [...] Calator [...] Seruus publicus [...] Ex cohorte Praetoris [..] v. Céklarz. Kn 1024-1025. Zbier/ v. Céklarz. Kn 1405. Oprawcá/ v. Ceklarz. SzyrDict 268. Custos Stroz, Cekliarz. SłowPolŁac 43. Ceklarz abo Mieyski sługa. PolPar 151. Potym Ceklarze przyszli y wzięli mię na ratusz. KsKrowUl I, 642. Porwany w nocy iáko Zboycá od zbirow/ Ceklárzow/ w powrozách/ w łańcuchách przez miásto y ludnieysze rynki prowádzony [Chrystus]. BujnDroga 324. Zniesmakiem przyimą bespieczne umowy, Na swey stolicy trzey siedzący Męże; Ze iuz wtę smiałosc przyszły Białegłowy Ktora naywyszsze obrady dosięże Iuż się im urząd sprawiac musi nowy I kiedy oni dzwigaią oręże Na Nieprzyiacioł; te w spolnym przypadku Naymnieyszego im złozyc niechcą datku. Ceklarzom zatym odegnać ie każą. ChrośKon 182. Ceklarzem wolał przed Octawiuszem stać y za iednę bydz poczytan figę. ChrośKon 301. Dopiero gdy iuz pora następuie, I swiat z pod lodu wygląda przeyrzysty, Pierwszy stroy, y rząd, ceklarze, y warty Przybiera; głosząc wyprawę na Parthy. ChrośKon 400. Ceklarz. Häscher. archer, sergent. T III 101.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ piekielny ceklarz »diabeł, szatan«: Ták gdy szczęśliwi wybráni wesoło śpiewaiąc każdy [...] Wzgorę się iáko iásne czyste iskierki podniosą/ zginionych potępieńcow opádłe czarne głownie gotowi oprawcy/ y piekielni ceklárze osękámi ognistymi záhaczywszy [...] porwą. BujnDroga 147. ◆ stygijski ceklarz »diabeł, szatan«: Nápiszę [...] dla uwárowánia się tyra[n]skiey niewoli okrutnych tych stigyskich ceklarzow. KalCuda 260.