Słownik XVII wieku

Znaczenia:

mit. »istota, przestawiana jako koń z ludzka piersią i głową; tu także byk z ludzką piersią lub pół niedźwiedzia i pół konia«: Widziałbyś tám [w piekle] beł Arpiie nieczyste Centaury/ Sphingi/ wyblakłe Gorgony. TasKochGoff 78. Ten zasiadł za Centaura, ten iako pokusa Orła wielkiego a ten ma pod sobą strusa. ArKochOrl 60v. Táką biesiádę wspomnináią też oni Poetowie/ z ktorey się woyna sprosna sstáłá/ ná ktorey siłá ich poległo/ ále nie ludzką biesiádá/ to iest Lápitow z Centaurámi/ ktorzy byli dzicy/ połowica koniá/ á połowicá człowieká. StarPopr 61-62. Práwy z boku Reiment Sieniáwscy zálegli/ W Rycerskim nád Fabie niemniey dzile biegli/ Iako trzey Centaurowie/ gdy z iedneyże sfory/ Ná Mieszańce Tessalskie wypadáią z gory. TwarSLeg 20. Był to naten czas osobny rodzay ludzi ci Centaurzy odGłowy Człowiecze odępka konskie członki maiący. PotPrzyp 5v. Ten tedy Centaur Nessus ofiarował się z usługą swoią Herculesowi. PotPrzyp 5v. Iedni mowili: Po gárdła stoimy Przy Pánie nászym, trwog się nieboimy: Iuz niecháy iak chce Harpie nieczyste Iuz dosyc Strászne Chimery ogniste Iuz y Centaury, álbo y Gorgony Niech Szwed prowádzi, niech ciská piorony. OblJasGór 8v. Iabłonowski, Sieniawski rzędem idą sporym [...] iako Centawrowie z Othry sniezney idący ku piękney Dąbrowie zbroyne szyki prowadzą. DrobOpow 41. Strzáła [...] w zrenicę sámego vgodziłá Plutona [...] ktory [...] Wyszárpnie strzáłę y poda Nessusowi Centaurowi. AndPiekBoh 24. Z tąd, po przegráney oney z Lápithámi bitwie, Centaurow: Pogonia dostáłá się Litwie, Zá Kleynot, ktory wiecznych Tryumfow Laurem Koronuiąc, dotąd się piszą Centaurem. PotPocz 20. Tetys tym czásem Syná swego Achillesa, do Chirona Centaurá (ktory był wpoł koniem, á wpoł człowiekiem) dałá ná wychowánie. ClaudUstHist 106. Wydaie się wielkich sił Herkules [...] Ze miał kiedyś centaury y siedmiogłowne pokonywać hydry. MikSil 78v-79. Lapitae [...] Thessalow na koniach siedzących, nazwali Centaurami. NiesKor II 367. Niektorzy twierdzą, że ten herb po zwoiowanych Centaurach przez Słowiańskie y Ruskie narody [...]przyszedł do używania w tych kraiach. NiesKor II 367. Co u Egypcyan y Chaldayczykow był y iest wodnik, to u Arabow był muł osiodłany. Bliźnięta były dwa Pawie. Panna był snopek. Centaur był puł Niedzwiedzia puł konia. BystrzInfZup 10nlb-11nlb.. Słowá dobrego Kácerzom nie dáią Oycowie święci/ przyrownywáią ich psom wściekłym/ wężom/ bazyliszkom/ smokom łuskowátym/ sowom/ krowkom/ ktore w gnoiu gmerzą/; żabom/ muchom/ pluskwom/ ktore poki żyią kąsáią/ gdy zdechną śmierdzą/ trędowátym/ piecom nápalonym/ w ktorych chleby Antychrystowi pieką/ koczkodanom/ máłpom/ páiąkom/ prochnowi/ członkom zgniłym/ iászczurkom/ ktore żywot Kościołá Páńskiego gryzą/ centaurom/ to iest chłopobykom/ puchaczom/ onokrotalom/ ábo bábom z klekotkámi/ cyklopom onym/ ktorzy się w iáskiniách Etneyskich y porodzili y pochowáli. BirkRus 33.

CENTAUR m

Formy:

Znaczenia:

nazwa własna »herb litewski«: Naprzod Litwa Uzywała Centaura az do Czasow Troydena, potym od przyscia Columnow Z Rzymu W Kraie Litewskie poczena Zazywac Column. HerbOr 599. Z tąd, po przegráney oney z Lápithámi bitwie, Centaurow: Pogonia dostáłá się Litwie, Zá Kleynot, ktory wiecznych Tryumfow Laurem Koronuiąc, dotąd się piszą Centaurem. PotPocz 20. Rączszy przecię iest Orzeł, bo choć się zábáwi, Co koń w dwudziestu czterech on w godzinie spráwi. Iáko támten ma dosyć biegu, ták ten lotu, Godne Xięstwo Litewskie tákiego Kleynotu, Zá Herb swey sławie miásto Centaurá. PotPocz 23.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]