ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 29.01.2016
*SZKARŁAT rzecz. m
Warianty fonetyczne: SZARŁAT, SZKARŁAT
Słowniki:
SStp (szarłat), T, L, SWil, SW, SJP (szarłat, szkarłat) notują
SXVI (? ), Kn (szarłat ) nie notują
Formy: lp M. szarłat; D. szkarłatu // szarłatu; B. uż. nżyw. szarłat; N. szkarłatem; Ms. szkarłacie; ~ lm M. uż. nosob. szarłaty; B. uż. nosob. szkarłaty
Znaczenia:
1. »tkanina o intensywnym czerwonym kolorze; ubranie z takiej tkaniny«: Srebra, złota i pereł, i kamieni drogich, jedwabiu rozlicznego, klejnotów chędogich pełno wszędy, orszak sług, pieszczone bławaty, drogotkane szpalery, rumiane szarłaty, wezgłowia teletowe, kołdry haftowane, materac z altembasu, złotem opisane łoże, pokój obity, w nim z srebra litego wszystko, czego się jedno tkniesz, gwałt dobra wszego. MorszHRoz A2v. Przed Arką oną złotą zasłona była z szkarłatu [...]: przed Arką Bożą Panną naświętszą/ szczyro złota zasłona ta wisiała poślubienia/ y małżeństwa. BirkNiedz 61. Zasłona kościelna ktora wisiáłá przed Arką testámentu z purpury y szkárłatu dwá rázy moczonego/ z bisioru kręconego/ y hiácinthu byłá robiona. BirkNiedz 450-451. Apostołowie z ewanjelistami, Augustyn święty między doktorami, wyznawcy Boży wespół i z dworzany, co dla Chrystusa wycierpieli rany, idą porządkiem długą procesyją i wychwalają z Jezusem Maryją. Wyznawcom świętym białe szaty dano, a męczenników w szkarłaty ubrano. TwarKPoch D4v. A oná niewiástá przyoblecżona byłá w purpurę y w szárłat […]. A ná cżele jey było imię nápisáne; Tájemnicá/ Bábilon wielki/ mátká wszetecżeństw i obrzydliwośći Źiemie. BG Ap 17, 5. Szárłat mátéryia/ iédwab/ sukno. Purpura [...]. Inter coccum et muricem medius est color ampelinus, seu xerampelinus, Brunatnoczerwony. Kn 1100. Widziałam, jako Dżwina na swym odzieniu modrym niosła z krwie Moskwicina szatę szkarłatem napojoną szczodrym. CorMorszACyd 3. Wnidziesz w ogrod, aż stu farb w oczach staną kwiaty; To szarłat, to purpurę, te żywe granaty, Te wyrażają koral, te barwę perłową. PotFraszBrück II 374. Stroy się iako chcesz w Tyryskie bławaty, Iednak bez cnoty wstydzą się szarłaty. MikSil 305v. Ná rámionách sukienka [...] ze złotá, hyacyntu, purpury, szárłatu, bisioru wzorzystą tkána robotą [strój arcykapłana żydowskiego]. ChmielAteny II 551. Ná Assyryiskich biesiadach w szkarłacie, Pełen iasności blaskiem ćmisz brylanty, Krzyż w tym bankiecie pewnie przywita cię, Pij: nie odżeną słodkie Alákanty. DrużZbiór 380.
2. »czerwień«: Brunat ziele/ brunatek/ v. Szarłat ziele. Kn 47. Szarłat/ purpura. Kn 1100. Widziałam, jako Dżwina na swym odzieniu modrym niosła z krwie Moskwicina szatę szkarłatem napojoną szczodrym. CorMorszACyd 3.
3.bot. »roślina«: Brunat/ źiele/ brunatek/ v. Szarłat ziele. Kn 47. Brunat, Brunatek. vid. Szarlat ziele. T III 80.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: