Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »objaw«: Woiewoda wynidzie z namiotu, brodę kręci a iuz to był Znak Alteracyi albo Gniewu. PasPam 91.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ znak obrotów niebieskich »gwiazdoazbiór«: Panna Znakiem Niebieskich Obrotów I ze Lwem Gospodarskich zazywa kłopotów. PasPam 272v.

2. »sygnał«: Nie ostroznie zginął stanąwszy na Celu gdzie iuz Zmiasta miano znak do Rychtowania. PasPam 275v. Bo było to co ieden Brat przy krolu drugi przy Lubomirskiem Ociec tam Syn tu. to ni[e]wiedziec iako się było bić. Prawda ze oni mieli znaki lewe ręce chustką wiązane ales my tego nie rychło postrzegli. PasPam .

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arabski znak: ▲ alcydowe znaki: Lecz jeśli z Zybeltery wyszli w inne czasy Od Alcydowych znaków, jako piszą waszy, I odnieśli zdobyczy i łupy z Angliej, Co będą czynić, jeśli dostaną Francyjej?. ArKochOrlCz III 366. ▲ znak byka:

3. »zapowiedź czegoś, wróżba«: W ten że dzięn począł sobie robić gniazdo Trznadel u samych drzwi mego Namiotu [...] wszyscy mówili że to znak iakiegos znamięnitego Szczęscia. PasPam 88. Trup wszystek padł za nimi głową co zawsze Woięnnicy Sądzą za znak zwycięstwa. PasPam 93. To sobie będę miał za dobry znak iezeli mię nieukąsi [wydra]. PasPam 255.

4.wojsk. »oddział wojska, chorągiew«: A ták ten wodz przezacny woyská Koronnego/ Spátrzywszy wszytkich brodow z vważenia swego/ Náznácżywszy Báibuzę ná Telácżym brodźie Kazał stánąć/ áby tám przestrzegał ich srodze. Wtąż Guzelfi z Lityńskim z swymi chorągwiámi/ Y Zaporowcow kilká set z swoimi znákámi. DobrociesRel B3v. Przystąpi z drugiemi, Po Białosielskim dumny Artemi, Suchotyn, i pełen troski On tak hardy Pozoroski. Trzykroć gdy uderzą Do ziemie czołem, znaki odbieżą: Zarazem co konnych było, Czoło bojar nastąpiło. A co koni zbyli, Nierównym drugich krokiem dążyli. TwarSRytTur 29.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ poważny znak »oddział jazdy polskiej uzbrojony w pancerze«: Io MSCi Pana Paska WMMPana, tak powaznego znaku Towarzysza za Przystawa przydatnego Nietylko że bym miał odmięniać ale y owszem wtym WMMPana akommoduię się woli. PasPam 172v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pod znakiem »w odziale wojska«: Czeladzi Wszystkiey Luzney tak z Naszego iako z litewskiego Woyska kazano pod znakami stanoc do Szyku. PasPam 103. A miąłem tez nadzieie in testimoniis [w świadectwach] kompaniey tez naszey ktorzy podtym znakiem Pana Piekarskiego zostawali. PasPam 114v.

5. »godło oddziału wojskowego, sztandar«: Pełne przyległe pola i okopy, Pełen i majdan trupow, świetne szopy, Płoty, namioty drogo haftowane, Krwią popluskane. Samych janczarow legło ośm tysięcy, Gwałt ottomańskich na znakach miesięcy Krwią ich zmoczonych nasi, gdy nabrali, Wodzom oddali. MorszZWierszeWir I 491. Krymski Tatar, swojego mając pobratyma Pod znakiem z świętym Jerzym (co jest nie nowina), Pyta tak — że chorągiew poszła na straż w pole: „Hde bajrak, szczo mołodu żołnir żahu kole?” KorczFrasz 8.