»silny, krępy koń używany przez jazdę polską i tatarską«: Tatarowie, ci bachmatów swoich aż w piątym roku też snać dosiadywają [...] Z mantuańskich stad gdy się wypełni rok trzeci, Źrzebca sidlić zwykli.DorHipTur69. Pod czasem tego pogromu [...] szynkarka jedna [...] wpadłszy na bachmata z dzieciątkiem (któremu dopiero trzy dni było) [...] Dunaj szczęśliwie przepłynęła.DembPrzew25. Hardy Tatara przyszedł na cię z sześćdziesiąt tysięcy żołnierstwa swego, uderzył na mało nabrane roty twoje, mając ufność w bachmatach i w sahajdakach swoich, w szablach swych, w tysiącach swoich, widzisz jako pogromiony został, jako uciekał dniem i nocą, nad wiatr prędszy, odwrotów zwykłych zapomniawszy, po lasach się kryjąc, w kałużach gliowatych, w jarach głębokich grąznąc i ginąc?BirkBaszaKoniec265. Nie vpuszczał nic I. M. Pan Hetman z zwykłey swoiey w dostawániu wiádomośći/ y w ostrzegániu ludzi czułośći/ gdy die 5. Iunij przybieżano dostawszy w Woysku Tátárskim kilkunastu Báchmátow/ dáiąc znáć/ iż iuż Tátárowie pod Stepanowcámi [...].Pogrom A2v. Tám nászy strzelbą/ z rusznic z łukow/ iako káczki po wodzie pływáiące/ Pogáństwo strzeláli/ á drudzy z końmi tonęli/ ták że wiele Báchmátow/ wiele Pogáństwá potępionego pływáło po Niestrze/ á drudzy od szkáp przywáleni ná dnie w Niestrze zostáli/ że tylko kołpaczki/ y insze rzeczy po wodzie pływáły: [...].PogromBv. Srokaty Koń, który biegać zwykł dobrze przed laty, Naprzód się wymknie [...] Po niem bachmat bieży, Aż mu się grzywa z obydwu stron jeży.BorzNaw164. Dziambetgierey [...] Skoro na przyszłą pracą Bachmaty wysyci Okrzyknąwszy zwyczaynym Ordy swe Atłanem Chce credencowac, chce się pisac przed Osmanem.PotWoj24. Niepoznali go Bo y Bachmat zdobyczny y w kołpaku Moskiewskim z perłami.PasPam91v. Ucieka na płowym bachmacie w Rządziku Złocistym iakis Młokos w Atłasowym papuzym Zuponie [...] Młodziusińki chłopiec Gładki.PasPam95v. Chłopiec zas na Rączym Bachmacie siedział to uciekał, Wyprowadziwszy ich daleko od kupy.PasPam104. Bachmata dosyc z przyrodzenia bystrego z hukano kanczugami o sieczono a ieszcze nadgłowek mu zerwawszy z głowy kilka razy nad nim strzelono. Tak tedy iako szalony Bachmat skoczył kudomowi a wszystko tam było gęstemi chrostami iechać.PasPam177. Jp. Kryszpin wiązał mnie tureckim koniem kasztanowatym, jp. cześnik bachmatem srokatym.ZawiszaPam102. Te 50 złotych [...] za bachmata rydzego oddano die 10 Februarii 1672.SprawyCzerUl399-400. Bachmatein groszes Pferd.BierSłowa2.
▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲ smailski bachmat: Hospodár sam w poczesney szacie/ Przystárszy/ na Smáilskim krzepi się bachmácie.TwarSLeg39.
◼ Przenośnie:
◼ Nie tak tatarskim dymem Podole, gdy bachmat zmierzy wzdłuż i wszerz pole, jako swych ogniem Polska snadź spłonie, a nieprzyjaciel cuha na stronie.MiasKZbiór69.
# Użycia metajęzykowe:
# Nomina bestiarum, avium, et piscium [...] báchmát báwoł bobr byk czában.WojnaInst48