Data ostatniej modyfikacji: 11.04.2012
Znaczenia:1. »oszust; krętacz«: [...] co słowika wynieść miał aż pod obłoki, To swą kukułkę błazen porównał z proroki Oślim rozsądkiem, który jawnie tem pokazał, Gdy przeciw prawdzie jasnej za mataczem skazał. GrochWiersze 325.
Będzie drugi iákoby Bárnádyn pokorny/ A we wnątrz łotr wyrudny/ y mátácz wyborny. RoźOff 159.
Báby y mátácze od miástá do miásta/ z swymi krobkámi tułáiący się/ wiele dziwow y baśni o tym zielu/ powiádáią. SyrZiel 589.
Przeto zábiegáiąc tákowemu oszukániu y szalbierstwu tych ludzi/ rozumiałem przestrzedz prostaki/ żeby sie mátáczom zwodzić nie dali/ koszt ważąc niepotrzebny: á w szkodę y w grzech nie przychodzili. SyrZiel 1378.
Tákże y ci ktorzy miłuią zdrowie swe/ mieliby sie od tych mátáczow/ Bab/ Zydow/ Biegunow Strzedz lekárstw bráć. SyrZiel 1494.
Choć kto w hirce chodzi, a [...] od pożądliwości się nie wstrzymywa [...] frant jest, szalbierz, matacz, fałszerz, zwodziciel. SaadiOtwSGul 121.
Dyabeł od początku był mátáczem/ y oycem mátáctwá; á kácerstwo co innego iest/ iedno kłamliwa y fałszywa náuká? BirkEgz 21.
Kłamcá/ łgarz/ mátácz kłamliwy. Mendax [...]. Kn 278.
Mátácz/ v. Kłamcá. Szálbierz. Kn 393.
Kłamcá/ łgarz/ mátá[c]z. Mendax.[...]. SzyrDict 104.
Matacz/ v. Kłamca/ SzyrDict 166.
mátácz/ v. kłámca KusWeg L2.
A za to tym mataczom płacą infułami, Urzędami, wspierają przytym szelągami. SzlachRokLub 179.
Za co mnie dzis Bog skarał: y gdyby go wskrzesic Kazałbym go y z tymi Mataczmi powiesic. PotWoj 163.
Zgraia wroszkow, Kuglarzow, Mataczow Trzebieni Popow, Karłow: ktorych on tak wysko ceni. PotWoj 196.
Jezus ten, któregośmy na śmierć dali godnie Za widome bluźnierstwa i plugawe zbrodnie, Jako to miasto mieszał diabelskimi dziwy, Jako ludzi omamiał, tuszę, wiecie i wy; Jako się czynił Bogiem, będący mataczem, Umiejąc czarnoksięskie charaktery. PotZmartKuk I I, 627.
Toż sam arcykat albo arcykapłan [Kajfasz], z lekka: „Widzicie tego – rzecze – przed sobą człowieka, [Chrystusa] Bluźniercę, zwodziciela, matacza; co gorzej, Który zakon Mojżeszów niechybnie przetworzy Na swe wymysły, jeśli jego bałamutnie Dzień dzisiejszy za waszem sądem, łba nie utnie, Jakom ja zawsze radził, tak i teraz radzę, Dlatego poimawszy przed was go prowadzę; Ale że są świadkowie, ani sędzią skorem, Ani mi też należy być instygatorem. PotZacKuk I 566.
Zárzucono mu że był [...] Buntownikiem/ mátaczem/ zwodzicielem [...]. BujnDroga 322.
Podoba się im voluptas carnis - lubieżność cielesna. Niewiele na tym bracie rozkosznym i lubieżnym utyją, naprzód że krótka jego rozkosz, a wieczne za sobą ciągnie karanie. [...] Ten bezbożny matacz, w którym się swowolnicy i owi karnalistowie przy karnawale kochają i z nim bratersko trzymają - jest to morderca i okrutny, niemiłosierny kat i krzyżownik, który dusze ludzkie, ostrymi gwoździami do krzyża przybijając, krzyżuje. RychKazNad 348-349.
Jak się ma mieć dobrze dobro pospolite, gdzie szalbirze, matacze, wykrętarze i fakcyjanci wchodzą, interesa mieszają, zawodzą i różnym faktorują językiem. MałpaCzłow 188.
Pochyłym drzewem nazwą, kto dla pokoju ustąpi swojego, flakiem, kto niepyszny i niehumorowaty, tchórzem, kto nie napaśnik i nie wartogłów, papinkiem, kto nie wypije i nie żyje nad miare. Mądrze odważnym i na walniejszą ojczyzny potrzebę zachowującym się, kto z okazyi sromotnie uciecze; modnym i galantomem, kto w lubieżnej zbytkuje akcyi albo francy dostanie; oszczędnym, kto sknyrą; jowialistą, kto wszetecznym albo szalbierzem, czyli błaznem; zacnym i delikatnego urodzenia pańskiego, kto próżaniakiem; szlachcicem, kto z szablą; dworzaninem, kto z wołoską chodzi czupryną; żołnierzem, kto baby trapi; statystą, kto przewrotnym mataczem; wielkim i godnym panem, kto prawa nie słucha; zgoła podciwym, kto niecnotą. MałpaCzłow 193.
Potrzeba wiedzieć, że wojewoda krakowski zdrowemi radami swemi magnum momentum dodawał konfederacyi tarnogrodzkiéj, i lubo tam żadni senatorowie nie byli admissibiles, on jednak wielki tam fawor miał; dla tego w wielkiéj (a prawdziwéj) suspicyi był u dworu, i insi matacze podchlebcy dworscy psowali mu łaskę u króla. OtwFDziejeCzech 257.
ENGEOLLEUR [...] (Celuy qui engeolle) Captator. Delinitor. OSZUST matacz szacher szalbierz. DanKolaDyk I, 511.
Matacz, troubleur, trompeur. KulUszDyk 70.
Matacz. Mataczyna. Tausenmacher, listiger, Betrüger. narquois; Normand, un fourbe; trompeur. T III 799.
2. »sztukmistrz, kuglarz«: Kuglarz [...] (Mátácz) kugluje z wácká (z mienszká). KomDobrOrb 345.
Jeden Matacz, álbo Szarlatan miał Psá Morskiego ćwiczonego, ktorego z Sobą dla zysku wszędzie prowadził, ktory ná wspomnienie Imion Chrześciańskich wesołą miną iákąś wyrażał znáki, szmer czynił: ná wspomnienie Turczyna y Heretyka milczał [...]. ChmielAteny1755 I 530.
Znaczenia niepewne:
1 a. 2: Z tego opisánia Iozephowego Báárásá/ vczynili szálbierze y mátácze/ po świecie się tułáiący/ báśni/ przyszywáiąc go do Pokrzyku swego. SyrZiel 336.
Báby y mátácze od miástá do miásta/ z swymi krobkámi tułáiący się/ wiele dziwow y baśni o tym zielu/ powiádáią. SyrZiel 589.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz oszust, kłamca, łgarz, szalbierz, szacher, *machlerz, zwodziciel.