Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (XVIII-XIX), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1703

Formy: lp M. m absolutny; ż absolutna; n absolutne; D. n absolutnego; B. m nżyw absolutny; n absolutne; N. m absolutnym; Ms. m absolutnym

Etymologia: <łac. absolutus>

Znaczenia:

1. »o państwie, władcy, rządzie: nieograniczony, samowładny«: Król Szwedzki Carolus XI w R. P. 1694 gospodaruiąc iako absolutny Pan poodbierał tamteczney Szlachcie Dobra wszystkie. OtwFDzieje 33. W Francyi Ludwik XI fundament do Absolutnego państwa Założył. IntrHist 207. Aiakoż może bydź compatibile żebym był absolutnym Panem nad chłopem, y poddanym oraz Rzeczypospolitey, która nie traci dla tego jus Dominij w moim dziedzictwie, żem iego iest dziedzicem? LeszczStGłos 103. Karol Stryi Królewski Seym złożył i Rząd absolutny fundować sobie począł w Szwecji. ŁubHist 73.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ablatyw absolutny »konstrukcja składniowa w łacinie: równoważnik zdania składający się z rzeczownika w ablatywie oraz imiesłowu pozostającego z nim w związku zgody«: ESTANT [...] w łacińskim wyraża się samo słowo, bez tego iestem álbo będąc y kładzie się w Ablatywie absolutnym. DanKolaDyk I, 547. ▲ absolutne panowanie (sz. zm.):

2. »bezwzględny, nieuzasadniony«: Nie zdaje się komu ta sprawiedliwa być racyja, nadto absolutna i zła się być zdaje? KonSSpos 134.

3. »całkowity, zupełny«: Za najpierwszą [...] egzorbitancyją przeciwko prawom i przywilejom Rzeczypospolitej [...] sądzę być [...] nieograniczony i absolutny szafunek [przez króla] wszytkimi dygnitarstwami. KarSEgz 36.