Słownik XVII wieku

Słowniki:
Kn, T, SW, SJP notują
SStp, SXVI, L, SWil nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: lp M. kutas; D. kutasa; ~ lm N. kutasami

Etymologia: <tur. kutās '1. zawieszona ozdoba (na szyi konia, drzewcu sztandaru); 2. dekoracja nakrycia głowy, szczególnie damskiego; 3. czub ptaka, pióropusz, kita'>

Znaczenia:

»wisiorek, pędzelek z nici; frędzel«: Kutas/ kutasik. [...] Nodus, vel nodulus villosus. Kn 340. Kádyiowie pod sześćią Chorągwi iednákiemi/ konno/ mieli mituki z frándzlą y z kutasámi błękitnymi [...]. StarWyp C2. Jegomości panu Ignacemu Jurewiczowi szablę w złoto oprawną, drugą szablę w srebro oprawną [...], pozłocistą, talerów bitych pięćdziesiąt kosztującą; spinkę złotą z rubinami jednę, pasów tureckich z kutasami złotymi dwa, pas szatowy jedwabny jeden [...] gotowalnia pikowana bawełnicowa jedna, sponkę jedną złotą z diamentem i rubinami. JurATestBork 182. Kutas karmazynowy, jedwabny, ze złotem przerabiany. RuchSkarbGęb 165. Kutas, g. [kutas]a. Quaste, Tolle, Büschel. houpe, toufe. T III 692.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ kutas u uzdeczki: kutas u uzdeczki. Tolle, Quaste am Pferde-Zügel. boufette qui est à bride du cheval. T III 692. ▲ kutas do pudrowania: kutas do pudrowania. Puder-Quaste. houpe, zest, dont on se sert pour jetter de la poudre de Cypre. T III 692.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Nam się v ludzi/ á ludziom się záś v nas Zda się grzecznieyszy/ v Giermáká kutas; Aliena nobis, nostra alijs plus placent. RysProv XI, 9.