ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 13.09.2022
*DZIEŃ rzecz. m
Słowniki:
notują
Formy: lp D. dnia; B. uż. nżyw. dzień; Ms. dniu; ~ lm D. dni; B. uż. (n)osob. dni
Znaczenia:
1. »widna pora doby«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: robić coć po całym dniu i nocy »po całej nocy robić coś«: ▲ dzień astronomiczny: ▲ bydlne pół dnia:
Związki frazeologiczne: po całej nocy robić coś, robić coś po całym dniu i nocy: ◆ sądny dzień »według chrześcijańskich wierzeń religijnych sąd ostateczny, mający nastąpić po końcu świata«: Boc przecie o Sądnym dniu tak powiedaią że złe uczynki chwalic będą adobre ganic. PasPam 147v. ◆ z godzina na dzień »na godzinę przed świtem«: Nazaiutrz tedy Niekazałęm gospody otwierać az iuz z godzina na dzięn. PasPam 143v.
2. »doba«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: do dnia dzisiejszego: ▲ robić chałupne dni: ▲ dni Bachusowe »karnawał«: Odprawiwszy tedy dni Bachusowe wdobrey komitywie zdobremi Sam Siadami a osobliwie ztym Mikołaięm krosnowskięm Podczaszym Rawskiem On URodzica mego my vicissim [wzajemnie] uniego. Poiechałem zachorągwią. PasPam 80v. ▲ ostatki dni Bachusowych: Dopiro na ostatki dni Bachusowych stanąłęm w Bereniczu [Berezynach]. PasPam 173.
Związki frazeologiczne: dzień Pański »niedziela«: Byłem w Duchu w dzień Pański, y słyszałem zá sobą głos wielki, jáko trąbey. NT Ap 1, 10. ◆ do sądnego dnia »nigdy«: Obaczył daleko Towarzysza naszego [...] na takim szkapie ze by go był y do Sądnego dnia niedogonił. PasPam 97. ◆ mięsny dzień:
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: chłopski dzień: Item Grzegorz kowal, półrolnik [...] Ten rabia po dwojgu 4 dni bydłem, piąty dzień ręczną robotą po jednemu, czwartek zaś w każdy tydzień chłopski dzień. InwKal I 427. ▲ dzień artyficjalny: Dzień artyficialny náżywa się ten, ktory záczyna od wschodu słońca, kończy się ná zachodzie. Noc zaś, ktora się zaczyna od záchodu słońca, kończy ná wschodzie. Zydzi przedtym, á teraz Turcy dzień artyficialny każdy dzielą ná godzin 12 iednakowych, y ná inne godzin 12. każdą noc. BystrzInfChron 4.
Związki frazeologiczne: do dnia dzisiejszego: ◆ każdy boży dzień: ◆ cały boży dzień:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Gość częsty i długi/ rychło się sprzykrzy. Gość i rybá trzéciego dniá précz/ nie wart/ cuchnié. KnAd 265. ● Kto się chce mieć dobrze ná dzień/ niech sobie gęś zárznie/ kto ná tydzień/ niech wieprzá zákole/ kto ná miesiąc/ niech wołu zábiie/ kto ná cáły rok/ niech żonę poymie/ á kto do śmierci/ niech Xiędzem zostánie. RysProv VII, 5. ● W dzień Symoná Iudy/ boi się koń grudy. RysProv Kv.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM