Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BRAJCAR, BRAJTAR

Słowniki:
T, L, SWil, SW notują tylko pl. $n$ brajtary$
SStp, SXVI, Kn, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1626-1639

Formy: lp Ms. brajcaru; ~ lm M. uż. nosob. brajcary // brajtary; D. brajcarów; N. brajcarami; brajcary; Ms. brajcarach // brajcarzach

Etymologia: <niem. Bräter>

Znaczenia:

1. »ozdobny haczyk, zaczep, sprzączka przy szabli, pochwie, pasie«: Szabla srebrem oprawna pozłocista, v niei Braicarow 6. [...] Pas wszÿstek braicarami gęstemi oprawny. RewSkarb 126. Miał [Witkowski] od niej [wdowy]: konia, rządzik oprawny, szablę litą, bałtę oprawną, ładownicę z brajcary, ostrogi srebrne. TrepNekLibDworz 428. Koncerz srebrem białym oprawny na braicarzach po trzy pukliki... ArchRadziw 1638 46, 10. Szabla węgierska w czarney capie, braycary w Węzły Rycerskie srebrne złociste... ArchRadziw 1638 78, 36. Szabla dyamentowa szczerozłota [...] Na munsztuku dyamentow małych Pięcdziesiąt Osm [...] Na pierwszym brajcaru dyamentow dużych dwa... ArchRadziw 1638 176, 31. Indyczka [...] osadzona w Demeszkę na braycarach ktorey pozłacane Dzikie kozy Giemze... ArchRadziw 1638 376a, 1. Stąd im [mieszkancom Stokhopu] żupany długo urobione - Dziwne i głowy u nas ogolone, I krzywe szable z płaskiemi pochwami A mosiężnemi spięte brajcarami. BorzNaw 76.

2. zwykle w lm. »podstawka żelazna w kuchni, ułatwiająca palenie - dzięki niej popiół spadał do paleniska; ruszt?«: W sieni tej Kuchennej Izby, kuchnia, na której trzy wilki żelazne i obłożyn dwie, żelaznych, grubych. Rożen wielki jeden. Brajcarów dwa, do pieczystego należące. Kagańców trzy, do świecenia łuczywem na Zamku. InwŻółkGęb 119. ...Roszty, Braytary, Sochy... [spis rzeczy kuchennych]. CzerComp 3. Braytary, plur. Feuer-Rost in der Kůche. grille de feu. T III 76.