Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ŚCIANA, ŚCIENA

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1625

Formy: lp D. ściany; C. ścienie; B. ścianę; Ms. ścienie // ścianie; ~ lm D. ścian; B. ściany; Ms. ścianach

Znaczenia:

1. »pionowa płaszczyzna ograniczająca budynek albo dzieląca jego wnętrze«: Łozka do Sipienia [!] maią w scianach zasuwane tak iako szafa. PasPam 55v. Iest tam ryba tak straszna że Ięnom na scianach koscielnych Malowanego widywał owego co mu płomięń zgęby wychodzi. PasPam 65. Nadednięm przebudzę się az iakis koło Sciąn słychać Szelest. PasPam 143. Napisał wyiezdzaiąc z tey Gospody na Scianie [...] Zacos mię Skurwy Synu kukuć napasztował Wszakzem Bocwiny w Wilnie nic nie zakosztował. PasPam 183-183v. Trząsnęło mię coś za ramię mowiąc te słowa Owo Antoni nad tobą stoi Obrocę się do Sciany asz stoi zakonnik. PasPam 279v. Okienek dwie w ścienie wyciętych. DwórMłynGęb 26.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ baltazarowa ściana:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ uderzyć jako w ścianę »napotkać silny opór«: Poty[m] H[u]saryie uderzyły kopiiami iako w Scianę. PasPam 107. ◆ buzdygan powiesić na ścianie »porzucić rzemiosło wojenne, przestać się zajmować wojaczką«: Już na złe ludzkie wymyślone sztuki, Strzały i łuki, Pancerz, karwasze, buzdygan, wsiędzenie, Inszy rynsztunek powieszę na ścienie A na kopiej jak na własnej grzędzie kokosz usiędzie. MorszZWierszeWir I 341. Wiem, żeś buzdygan powiesił na ścienie, Karwasz pod ławą, a przy cudzej żenie Dźwigasz wrzeciono zwijasz osnowy Herkules nowy. MorszZWierszeWir I 356.

2.przen. »strona, bok«: Woyska Dywizyiey Hetmanskich po Stanowiskach daleko Stali. Byle przecię tę Scianę od Warszawy zasłonić. PasPam 81. Iedęn Szwadron Husarskiey Chorągwie Czarnieckiego y Pancerna Chorągiew zanim [...] trafił na iakąs tez Słabą Scianę co się bali oBrzuchy rozstępowali się im. PasPam 107-107v.

3.przen. »granica«: Nasz Elekt Ioannes Tertius ognawszy in parte [w części] Oyczyzny Sciany od Nieprzyiacioł koronnych [...] wiezdza do Krakowa. PasPam 247v-248.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ w ścianę budowany: Az sie ogien dobrał parkanow, parkany tam w scianę budowane. MarchŚcibHist 31.