W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 28.01.2016
PALMA rzecz. ż
Słowniki:
SStp, Kn, T, SJP notują
SXVI, L, SWil, SW nie notują
Formy: lp M. palma; D. palmy; C. palmie; B. palmę; N. palmą; ~ lm D. palm; B. palmy; N. palmy // palmami; ~ lpdw M. palmie
Znaczenia:
1. »drzewo klimatu suchego, o charakterystycznych długich liściach; także liście tego drzewa«: Nád niem [grobem] z okazáłem Liściem/ gáłęzie wielka páłmá chyli. TasKochGoff 75. Przy zdroiu obeszłym płodnemi palmami I wkoło opasanem pięknemi Cedrami Rozebrał się ze zbroie. ArKochOrl 56. Malusienkie dziateczki gdy to posłyszały Naprzeciw Panu swemu z palmy wybiezały. KodKon 45-46. Dáktył drzéwo/ vide Pálmá. Kn 113. Pałká ziéle/ Pálmá wodna. Kn 663. W zrost iey [zmarłej] przypodobany iest palmie ktora się y pod ciężarámi bogáctwa nie nákłoniło. WojszOr 364. Jako dwie palmie w idumskim ogrodzie, Kiedy się wzrostem jednostajnym zgodzą Głowy tykają nieba, a na spodzie W bystrym strumieniu jordanowym brodzą. ZimSRoks 131. Na wielki piątek 1651. Cierniowa korona. Może mieć ciernie pierwsze między drzewy Miejsce, nad palmy i rosłe modrzewy, Kiedy w takiej koronie Wiecznemu Panu ozdobiło skronie. MorszAUtwKuk 213. Potym Pontyficaliter ubrány Gwárdyan [...] iedzie ku Jeruzálem przy spiewaniu Antyfony owey: Pueri Hebraeorum, [...] y przy rzucaniu Palm y sukien przez chrześcian pod nogi iego. ChmielAteny II 556. Miał [Dawid na starość] pokoy tak kwitnący iak Palmy ná wiosnę. DrużZbiór 126. COCCUS iest Drzewo Indyiskie ad instar Pálmy, rodzące orzechy, z ktorego wiele profitu: bo z łupin robią garnuszki, dzbanki, łyszki; Z Owocu Oliwę, chleb. ChmielAteny1755 I 538-539. Ná tey pálmie krzyżowey wisiáłá tá náturá ludzka szczerniáła/ od vrągánia/ krwi/ policzkow/ biczow/ rázow cięzkich/ iáko kruk iáki. BirkNiedz 19-20.
2. »symbol zwycięstwa, nagroda wyrażająca uznanie, podziw; przen. ozdoba, ukoronowanie czego«: Żołnierska jest koroną i palmą nad wszystkie cnoty. AquaPrax 68. Jeśli pan nie żałuje prochu, kolobryny są koroną i palmą każdego efektu. AquaPrax 252. Bo kto ták doydzie portu w życia swego biegu, Czeka go pewnie pálmá zwycięska v brzegu. DamKuligKról 75. O tych [poetach] mowię co są godni zá swe ośmnaście wierszow, pálmy z ćwikielnego kwiecia. AndPiekBoh 105. I insze heroiny, ktore, by dziś wstały, Twej urodzie niechybnie palmę by przyznały. TrembWierszeWir II 240.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dojść palmy »zasłużyć na pochwałę, zdobyć nagrodę«: Moim zdaniem, doszedł palmy Kantor, jeśli nabożnie Bogu śpiewa psalmy. PotFraszBrück I 586. ▲ palma zwycięska, palma zwycięstwa, palma zwycięzcy: Dway synowie ná hárcu będący/ y mężnie się z nieprzyiacielem potykáiący/ pálmę zwycięstwa y gorę nád onym otrzymawszy/ biorą od Hetmáná koronę. WojszOr 310. Bo kto ták doydzie portu w życia swego biegu Czeka go pewnie pálmá zwycięska v brzegu. DamKuligKról 75. Gdyby można Samuelu żalem dawnych wiekow zwábić pámięć świeżą, zeby się szczerze uważyło dla czego często ták wielo palm zwycięzkich w samym uwiędło kwiecie. DanOstSwada V, 8. DanOstSwada V, 8. Smiele sobie poczynay, mocą Chrystusową grom przeklętego tego czártá, á bierz imię y pálmę zwyciężce. BirkNiedz 127.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
PALMA
Znaczenia:
nazwa geograficzna »miasto we Włoszech«: W Palmie in praesidio będąc kilka miesięci (zostałbym i dłużei w słuzbie) reuocauit Academia nazad do Padwi, zaotrzimanom licentią Xiązęcia Weneckiego, dimissionis, bez ktorei pewnie by nieuwolniono. VorLetSkarb 97.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: PK