Słownik XVII wieku

Słowniki:
Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643

Formy: lp M. gruchot; D. gruchotu; B. uż. nżyw. gruchot; Ms. gruchocie; ~ lm M. uż. nosob. gruchoty

Znaczenia:

1. »łoskot, szczęk, turkot, trzask«: Gruchot/ gruchotánie. Crepitus testarum [...] Sonitus testarum [...] Strepitus [...] Strepitus rotarum Plausus columbarum [...] & palumbes plausitant [...]. Kn 213. Náprzod się ważył dáry drzeć własne z świątnice Amik Ophionowic; naypierwszy z káplice Lichtarz porwał/ lamp gęstym osadzony wzorem; Tym obwyż wyniesionym/ iák ktory toporem Ofiárownym/ białego kárk zrázić chce byká/ Trzásnął Lápitę w czołá puł Celadonczyká/ Y odszedł kruszu kości w licu nie poznánym. Oczy precz/ wlicznych kości gruchocie zmieszánym/ Wspak poszedł nos/ y zákłąkł/ w podniebienia polu. OvŻebrMet 301. Gruchot/ Crepitus, sonitus. Froszkimas. SzyrDict 77. To pewna, że nie mász tego, co mnie też kiedyś powiádano, bá i ználazł by to w-Księgách, iákoby miał bydź do dzisieyszego dniá żywy, ręką macháć, ten żołnierz, ktory policzkował Páná IEZUSA; ále iest w-Ieruzalem podánie, że doświadczáią częstokroć tego, Chrześciánie, bá i sámi Turcy, iż ná mieyscu biczowánia Páná IEZUSA, w Piątki, często gruchot iákiś słycháć, ná kształt biczowánia. MłodzKaz III, 243. Zwyczáina to w-pokoiách Páńskich: śpi Pan, śpi Monárchá: bá i wdomách w-ktorych iest porządek, że kożdy cicho gada, ná pálcach idzie, gruchotu kożdy się strzeże. MłodzKaz III, 514. [...] FRACAS, (brisement des choses qui se fait avec grand bruit.) Violenta rerum cum horrendo fragore fractura, ae, f. Ruina, ae, f. Cicer. TRZASK Łąm rzeczy z hałasem się łomiących. W Polskim rozmaicie się mowi łomot trzask co do drew. Brzęk co do kruszcow szkła, glinianych statkow, gruchot co do skorup orzechow kości [...]. DanKolaDyk II, 58. Gruchot, Gruchotanie. 1) Gerassel, Gepolter [...] 1) patarade, fracas, éclat, un tintamare, craquetement [...]. T III 425. Gruchot/ Strepitus [...] Geschwader/ Geräusch/ Getöss/ Gepolter. DasHünDict Uu iij.

2. »odgłos wydawany przez gołębie«: Gruchot, Gruchotanie [...] 2) das Krummeln der Tauben [...] 2) le son naturel des pigeons quand ils rocoulent. T III 425.

3. tylko w lm »zniszczona, nienadająca się do użytku rzecz«: Chałupa młynarska z wystawą, sienią, izbą i komorą. Komin wielki - gruchoty, mały z piecem trochę lepszy. InwKal II 227. Podłoga wygnieła, komin i piec gruchoty, posowa z tarcic zła. InwKal II 229. Komin dobry, piec gruchoty; okna 2, oba złe, posowa nad sienią i izbą poprawy potrzebna, dachem nowym pokryta. InwKal II 233. Chałupa z wystawą, izbą, sienią i komorą. Komin dobry, piec gruchoty. InwKal II 237. Sień z komorą z pruska, jak wyżej, stawiana. Piec z kominem - gruchoty, okna 2 w drewno oprawne, złe. InwKal II 246.