ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 01.03.2019
DAWAĆ czas. ndk
Słowniki:
notują
Formy: bezok. dawać; ~ cz. ter. lp 1. os. dawam; daję; 3. os. daje; lm 1. os. dajemy; 3. os. dają; ~ cz. prze. lp m 3. os. dawał; lm mos 3. os. dawali; ~ cz. przy. złoż. lp m 2. os. będziesz dawać; ~ im. wsp. dając; dawając; ~ nieos. cz. prze. dawano
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiDawam co T III 212.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dawać baczenie na co: Czuwamy z pilnością, iako się strzedz krolow, á nie daiemy żadnego baczenia na niebespieczenstwo w ktore się sami wdaiemy. LeszczStGłos 5. Powinien także będzie [szulc=wójt] na wszystko, jako czujny i przezorny przełożony, pilne dawać baczenie. ŁugosZegKutrz 308. ▲ dawać baczność »BACZNOŚĆ«: ▲ z armaty ognia dawać: Z miasta na salve jako przeciwko komisarzowi z armaty ognia dają. BorzNaw 149 marg.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dawać pieniądze na bank: Dáię ná lichwę pieniądzé/ ábo ná bánk/ Colloco pecuniam. Pecuniam in quaestu relinquo: pecunia in quaestum et fenerationem translata: [...] Dáć ná máiętność/ ná folwárk/ [...] Vwięzić pieniądzé/ robić pieniądzmi [!]. [...] vide Lichwę biorę. Kn 112. ▲ za mąż dawać pannę »dawać za żonę«: To [oddanie do zakonu] nierowno więcey kosztuie nizeli za Mąz daiąc Pannę. PasPam 247v. ▲ Komuś bitwę dawać »przeprowadzać z kim starcie zbrojne«: Mam ja listy niecnoto, gdzie sławnej pamięci król August rozkazuje, aby tym Tatarom bitwy nie dawał ociec mój. JazStadListyCz II 183. Krol za nami z Woyskiem Polskiem y Litewskim ktoremu bitwy nigdzie nie dawaiąc, Starsi nąm powiadali niegodzi się na Pana ręki podnosic. DrobTuszInf 16. ▲ dziesięcinę dawać: Dziésięcinę komu dáię/ Decimas do. Kn 166. dziesięcinę dawać den Zehenden geben. païer la dîme. T III 315.
Związki frazeologiczne: dawać czemuś ucho »wierzyć czemuś«: Insi zas co się tey pestylencyiey uchronic nie mogli Consilis [radom] onych łacne daiąc ucho. [...] Pod owę podpadać musieli paremiią Qui facile credit facile decipitur [Kto łatwo wierzy, łatwo bywa oszukany]. PasPam 148. ◆ dawać ponętę »nęcić, wabić, pociągać«: Idę tam gdzie mi Nie Hymeneuszowe daią ponętę koncenty Ale nalezytą [zam. należyte] Sarzy moiey wołaią Classica Gradivi. PasPam 147v. ◆ przyczynę dawać »szukać zaczepki do zwady, zaczepiać kogoś«: Panie Marcyanie niemiałes mię tu Wszeć poco prosic kiedy przyczyny daią y miodem oblewaią. PasPam 88. ◆ język w płat dawać »o prawniku: być sprzedajnym, nieuczciwym«: Prokurátor podły/ nié dobrey sławy/ szczékácz aliqui dicunt, quod non probo. Rabula: proclamator: malus, vix tolerabilis orator. Causidicus [...] Rabula de foro. Latrator. Altercator [...] Vitilitigator [...] Consarcinator causarum [...] Concinnator litium vel causarum [...] Togatus vulturius [...] Co iężyk [!] w-płát dáie [...] Vocem in quaestum contulit. Item, Vocem venalem habuit [...] Praeuaricator [...] Prokurátor zdrayca [...]. Kn 823. ◆ honory dawać »oddawać cześć«: Tam tym iako Bogom chonory dawano Temu na progu Szyię ucinano. PasPam 110. ◆ dawać odpór »odpierać kogoś«: Niech ostre Nieprzyiacielowi daią odpor kopiie. PasPam 205.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Zawsze tęn przegraie kto przyczynę daie. PasPam 89v. ● Ná rześ cię byśku chowáią przétoć dobry obrok dáią. KnAd 977. ● Pánowié dáwnoby pozdycháli/ by iem vbodzy (chłopkowié) nié dawáli. KnAd 819. ● Kto się wádzi/ á nie biie/ Obiecuie/ á nie dáie/ Powiada/ á niewie. Táki niepewny chłop. ŻabPol B3. ● Przyiacioł wnét dość nabędziesz: Jéśli nic nié bráć/ wiéle dáwáć będziesz. KnAd 968.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM