Data ostatniej modyfikacji: 01.12.2014
NIENASYCONY przym.
Słowniki:
SStp (nienasycony), SXVI (nienasycony, nienasycon), Kn (nienasycony), T (nienasycony), L (nienasycony; pod: nasycić; XVII), SW (nienasycony), SJP (nienasycony) notują
SWil nie notują
Formy: lp M. m nienasycony; ż nienasycona; n nienasycone; D. m nienasyconego; ż nienasyconej; n nienasyconego; C. n nienasyconemu; B. m nżyw nienasycony; żyw nienasyconego; ż nienasyconą; N. ż nienasyconą; n nienasyconym; W. n nienasycone; lm M. mos nienasyceni; nmos nienasycone; D. nienasyconych; C. nienasyconym; B. nmos nienasycone
Znaczenia:
1. »taki, który ciągle jest głodny«: Niénásycony/ Insatiabilis, inexplebilis [...] v. Zárłok. Kn 508. Nienasyconego odrastaiącymi piersioma karmiący sępa, Promotheus. MikSil 46. Nienasycony. unerfättig. infaciable; qu'on ne peut rassassier. T III 994.
a) »o brzuchu, żołądku: taki, którego nie można napełnić«: [...] mátkę [...] y z iey płodem/ on wąż pomordował/ y w swoy nienásycony brzuch one pochował. OvOtwWPrzem 468. Radbyś Wmść sąm wszystko záwsze pożarł, chcąc nápełnić y vkontentowáć nienásyconego káłdunu swego przepaść. AndPiekBoh 37.
b) »o apetycie: taki, którego nie można zaspokoić«: W Lienteryi albowiem nienasycony apetyt do iedzenia [...] ktory w Celiace przeciwnym sposobem bardzo mały. BeimJelMed 669.
2. »taki, który ciągle czegoś pragnie«: [Żołnierz] ták ráźno z pochopu w bok Páński vderzył: Ze włocznia bok/ śledzionę y serce rozdárłá: [...] Linie krew zá żelázem z przeźrzoczystą wodą: Nienásycone piekło bądź zdraycy nagrodą. RożAPam 98. Cel dobroczynności y łáski Páńskiey niech będzie/ Dobro R.P. Ktora nic z tąd záprawdę pożytku nie odnosi [...] Ieżeli nie násycone umysły pásą się/ nie do potrzeby/ ále do zbytku. OpalŁRoz 51. Smierć iest nienásycona, nie kontentuie się áni cháłupą vbogą áni máiętnościámi. WojszOr 129. [Chciwość] nas częścią do wyniosłych godności/ y pychy niezmierney prowádzi: częścią do łákomego zbieránia y nienásyconych bogactw [...]. StarKaz 455. Nákoniec y bogacze wszyscy/ y łákomcy nienásyceni/ workow swoich/ y máiętności odbieżeć muszą/ nic z sobą nie wziąwszy [...]. StarKaz 641. Niechaj [drudzy] nędznych ludzi pracą Nienasycone szkatuły bogacą. ZimBSiel 66. Nie dosyć iádu było nienásyconey złośliwości, z nakłádzionych w Mandacie fałszow, y calumniy iáwnych, áż ieszcze additámencik przydáć musiáłá, iákobym miał ambitum Krolestwá [...]. LubJMan 128-129. Może kożdy tą Xiąszką bielmo sobie zetrzeć, zdiąć powierzchowną Mászkarę, á obáczyć wewnątrz okrucieństwo nieporownáne, bezdenne, łákomstwo, nienasyconą niewstydliwość, y iednym słowem, niewymowną przewrotność obłudnego tego Narodu, ktory wszystkiemi siłami, y niepoiętemi sposobami na imię Chrześciańskie nástępuie, czego się tu kożdy doskonaley doczytá. RicWielJMon 12 nlb. [Święty Stanisław Kostka] co u drugich pracy, utrudzenia, y podłego usługowania dla doświadczenia widział, to sam nienasyconą chęcią czynić y robić chciał [...]. NiesKor II 666. Z racji tej tedy będąc u nich w Białachowie, gdziem zupełnie urekreowany nienasyconym słuchaniem niesłychanych w mężczyźnie, a dopiroż w damie, tak chwalebnych przymiotów i sciencji, został na świat, wspak one obracający, głosicielem. RadziwHDiar 126.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: nienasycone oko (sz. zm.): [Narcyz] pogląda/ leżąc między trawą silną/ Nienásyconym okiem/ ná piękność omylną [...]. OvOtwWPrzem 121. Piekło y zatracenie, nie bywaią nigdy napełnione; ták y oczy człowiecze nie nasycone. BanHist 18-19. ▲ nienasycone łakomstwo (sz. zm.): [Przyczyna nędzy w Polsce] Wywożenie/ y wyganiánie z Polski do obcych narodow rzeczy potrzebnych/ z ktorych się dla niezbędnych pieniędzy/ y łákomstwá nienásyconego ogołacámy. StarPopr 141. Alius verò ad negotiationem suam áby hándlámi/ przekupstwem/ y kontráktámi niespráwiedliwymi/ wygodził chciwości/ y nie násyconemu łákomstwu swoiemu. StarKaz 473. Przebieżmy rożnych Panstw historie, uznamy, że zwyczaynie naywiększe w nich rewolucye, co ie y do zguby przywiodły, niepochodziły tylko z niepomiarkowaney ambicyi y nienasyconego łakomstwa [...]. LeszczStGłos 15. ▲ nienasycona chciwość (sz. zm.): Ták chciwość nie násycona wszystkich opánowáłá/ y dla wielkigo [!] zbytku nie może być uśmierzona. OpalŁRoz D4. [Ciało] y chorobom rozmáitym/ y przypadkom rożnym/ y chciwościom nienásyconym/ y skázitelności wszelákiey podlega. StarKaz 332. [Minister Brühl] z nienasyconej chciwości swojej brał od książąt Czartoryskich pieniądze, a nic ani na interesa domu królewskiego, ani na przyjaciół dworu nie dbał [...]. MatDiar I, 816. ▲ nienasycony krwi (sz. zm.): Tu w polách rozłożystych ledwie przeyrzeć okiem Bissurmáńskich zástępow/ ktorych pod wysokiem Trzech stron świáta Arkturem krwie nienasycony: Ná onę ruszył woynę Ossman niezwalczony. TwarSLeg 18. Strászny iest nie nasycony krwie Chrześciánskiey hellou, i Krolestw pożerca Otoman [...]. PisMów II 392.
Związki frazeologiczne: miejsce nienasycone »kobiece narządy płciowe«: Interfemineum. Ein Frawen Schame. Mieysce nienásicone. GuldOn 68.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz niesyt, niesyty, niesytny.
Autorka: RB