Słownik XVII wieku

Znaczenia:

bot. »roślina z rodziny złożonych o silnie pachnących kwiatach, występująca w wielu gatunkach, pospolita w Europie i Afryce południowej, mająca zastosowanie w lecznictwie; Matricaria chamomilla«: A napój czasu przypuszczania, i z 10 dni potem taki być ma: Wziąwszy wody pięknej, strzegąc aby zimna nazbyt nie była, w zimne zwłaszcza czasy, przymięszać trochę mąki pszennej i miodu praśnego, aby się jedno zamąciła a osłodziła trochę, tę dawać pić poranu i wieczór do woli; k'temu jeśli zimno, w łazience jakiej, jeśli zaś ciepło, na słońcu wodą z mydłem go przemywając z ługiem, z rumnem, z miętką, z piołunkiem, z bylicą, abo z innemi pachniącemi ziołami warzoną, także nozdrza i jądra winem białem abo octem przemywając, gdyż dziwnie lubi koń pachniące rzeczy. DorHipTur 39-40. Abyś tedy onego od tego wystrzegł, uczyń tak: odjąwszy już stadnika, po rozprawie, znowu podkować go kazać, a nie mieszkając takie mu mycie nagotować: Weźmi rumnu garści cztery, piołunku garści dwie, głogowych rózek garści dwie, szczawiu garści trzy, barszczu garści trzy, mięty garści dwie, ruty garści dwie. DorHipTur 40. Proch z Rumnu z wodką ziela Noc y Dzień piiąc. Mocz potężnie pędzi. SyrZiel 793. Z tych trzech Rumnoch [!] napotężnieyszy iest bronatnego kwiátu ku wywiedzieniu kamieniá z Pęchyrzá y z Nyrek/ y ten też ies. nawiętszy/ naudátnieyszy y spániálszy. SyrZiel 793. Poty złe z ciáłá wyciąga/ wárząc Rumien z Slazem w wodzie/ á nád tą párą w suchey wánnie siedząc/ chocia by też niezby tnie były. SyrZiel 798. [...] przez nos y vstá bráć wsię párę z wárzenia máieranu/ rozmárinu/ rozmárinu/ poleiu/ rumnu/ miętki polney/ sałwiey [...]. CiachPrzyp C3v. Rumięn/ Chamaeleon: Anthemis: Leucanthemis: Leucanthemum: Eranthemis: Chrysanthemum: Melathemum: Eranthemum [...]. Kn 958. CAMOMILLE Subst. f. (Gerbe odorisérante, dont on fait de l'huite). Anthemis, idis. RUMIEN, Ziele pachnące z ktorego oleiek robią. DanKolaDyk I, 248.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ psi rumien (sz. zm.): Piołyn biały ábo szyroki. Absinthium album, Absinthium vmbelliferum. Weysser wermut/ Kronen wermut. TEn nie wyrasta wzwysz tylko ná piądź. Kwiátu o sześci listeczkách białego/ nieco podobne kwieciu Psiego Rumnu: Ná káżdey roscze po ośmi ábo dziesiąci listkow/ od inych dobrze szerszego/ białego/ á lábrem wykráwánego. SyrZiel 458 [358]. Drugie [ziele wołowe oko]/ psiemu Rumnu/ ták liściem iáko kwiátem podobny/ że trudno podczás iednego od drugiego rozeznáć/ ieno że kwiecie tego Wołowego oká iest listkow szerszych/ á rożdżek mdleyszych. SyrZiel 780. Rumien psi ábo śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca. Comomilla syl. Foetida. Kröttendil. RUmien psi z káżdey miáry pachniącemu ták iest podobny/ że też częstokroć ich wielu sámym pozorem oszukawa/ rozumieiąc go zá pachniący. SyrZiel 803. Psi rumięn/ Cytanthemis [...] Cotula foetida [...] Camomilla foetida [...]. Kn 895. Psi rumien, ziele, la comamille. KulUszDyk 159. ▲ rumień pachniący: Rumien psi ábo śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca. Comomilla syl. Foetida. Kröttendil. RUmien psi z káżdey miáry [rumnu] pachniącemu ták iest podobny/ że też częstokroć ich wielu sámym pozorem oszukawa/ rozumieiąc go zá [rumien] pachniący. SyrZiel 803. ▲ rumien rzymski: Bole vśmierza subtelnym przenikániem swym/ ktorym iest Roży podobny. A swym rozgrzewániem do oliwy może bydź przyrownány. Ale Rumien Rzymski pełny y niepełny. Tákże Rumien Angielski we wtorym stopniu są rozgrzewáiące/ y wysuszáiące. SyrZiel 793. O Rumnách dwu Rzymskich. WEWłoskich kráinách najduie się dwoy Rumien okrom tego ktorysmy przed tym opisá[li] Chamomellum vtrumq; Romanum. Edle Hamillen/ Romisch chamillen. SyrZiel 801-802. ▲ rumien angielski: Bole vśmierza subtelnym przenikániem swym/ ktorym iest Roży podobny. A swym rozgrzewániem do oliwy może bydź przyrownány. Ale Rumien Rzymski pełny y niepełny. Tákże Rumien Angielski we wtorym stopniu są rozgrzewáiące/ y wysuszáiące. SyrZiel 793. ▲ rumien brunatny: CHAMAELEON NOIR, qu'on appelle autrement CHARDONNETTE (qui a les seuilles semblables à l'Artichant.) RUMIEN czarny álbo [rumien] bronátny inaczey zowią Ostropest co ma liście podobne KARCZOCHOM. DanKolaDyk I, 272. ▲ rumien czarny: CHAMAELEON NOIR, qu'on appelle autrement CHARDONNETTE (qui a les seuilles semblables à l'Artichant.) RUMIEN czarny álbo bronátny inaczey zowią Ostropest co ma liście podobne KARCZOCHOM. DanKolaDyk I, 272. ▲ polny rumien: Co Niemcom, to dziś może rzec Polakom cudniej, Że miesiącem nie chodzą w jednej sukni dwu dni. Widzisz strój, w jakim go Bóg stworzyć raczył w raju, Na wilku, na jeleniu, na psie, na buhaju, Ani się dąb odmienia, ani polny rumien; Lecz jeśli ludzie kształty wymyślają trumien, A cóż sukien nie mają? Choć piękna, choć szumna, Możesz w niej rzec staremu: żywa chodzi trumna. PotFrasz2Kuk II 228. ▲ rumien śmierdzący: Rumien psi ábo [rumien] śmierdzący. Rozdział 97. Cotula foetida: Amarisca Comomilla syl. Foetida. SyrZiel 803.