Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVI-XVII), SWil, SW notują
SJP nie notują

Formy: bezok. rumować; ~ cz. ter. lp 1. os. rumuję; 3. os. rumuje; lm 1. os. rumujemy; 3. os. rumują; ~ cz. prze. lp m 3. os. rumował; lm mos 3. os. rumowali; ~ cz. przy. złoż. lp zneut 3. os. rumować będą; ~ im. wsp. rumując; ~ nieos. cz. prze. rumowano

Znaczenia:

1. »uprzątać, usuwać, oczyszczać; robić wolne miejsce, dawać wolne przejście, wolną drogę«:

Rekcja: kogo co

Dla tego áby iedni rzeki rumowáli/ A záś drudzy wsi/ miástá/ Zamki gruntowáli. Wkole połkow trzydzieści pomniy ze dwoch stáwiáć/ Byś wNiepr Lutry w Niestr Zdrayce mogł sztucznie wypráwiáć. JurkPos B4v. Niesposobności Wątroby/ w przyrodzonych iey spráwách nápráwia [balsam z olszownika]/ nietylko trawiąc w niej grube wilgotności/ ále y rumuiąc zámuliská y zátkániá z niej dáiąc g[o] porządnie/ przez trzydzieści dni/ po wieczerzy/ po dwánaście kropli/ z wodką tegoż ziela . SyrZiel 152. Opuszonym. Watrobie. Slezienie. Kiszkom. Násienie Rozmárynowe z Pieprzem á z winem piiąc. Albowiem nietylko ich oziębłość rozgrzewa/ álbo nábrzmiáłość zcieńcza/ y zátkánie ich precz rumuie/ otwiera/ y wychędzaża. Ale ie tez swą cirpkością posila y vtwierdza. SyrZiel 168. Swierzb/ Krosty/ Bębele/ Plány [!] wszelákie/ fráńcę náwet z ciáłá rumuie [kuklik]/ vżywáiąc go tym sposobem iáko sálsy/ ábo chyny. SyrZiel 269. Zátkánie y zámulenie w piersiách/ toż násienie [kobyli kopr] rumuie/ záczym wolny oddech czyni. SyrZiel 399. Rumuię co/ v. Vprzątam// Wyprzątam. Kn 955 [959]. Rum aliter. vt, Rum czynię/ rumuię. Depulso cubitis de via (obuios) [...] Submoueo concionem [...] Submoueo populum [...] Submouere pro imperio [...] Márszałkowáć/ Rum czynić zwierzchności [...]. Kn 958. Wyprzątam co/ rumuię. Egero ex aliquo loco impedimenta, vasa, supellectilem & c. [...] wynosić. Erudero solum. gruz wyrzucam [...] Eruderatum solum [...] v. Vprzątam/ Wypróżniam. Kn 1327. [...] vnizenie WMMMPana proszę, abym te drogie pieniądze na to rumowanie warty v mnie przekazane sensim na rzemiesnikow gdy rumowac będą wydawac mogł [...]. OpalKListy 209-210. Erudero Rumuię Wywozę. SłowPolŁac 55. Powinien sąsiad drugięmu, ktory swe[g]o zboza nie moze mieć rumowac co naprędzey przez swoię stukę, iesli napomniony tego nieuczyni, odłożyć ma do gmi[n]u .5. sz. d. TułGietKutrz 128. To jako wyrzekł, wszyscy pracujemy, A rzeczy co w skok w strachu rumujemy. Jedni na wierzchu wody dodawają, Drudzy zatloną ścianę zalewają, Drudzy się darmo dokoła kręcili Nie widząc w strachu co sami czynili, Bo i z rąk drugim wszystko wypadało, A prawie ciało na nich pomartwiało. BorzNaw 134. [...] ztych dziesiątek Tysięcy ku lasomposłano Ktory był ziedney strony; aby rumowano Krolowi wolne przeyscie. DrobOpow 173. Dopiero wzłosney czuie się bydz zdradzie A co wżelezie łamał połki szyki Co tyle mostem woysk ogromnych kładzie Szablą rumuiąc drogę przez Setniki Zniknąć niemoże Senatorskiey radzie Więc płaszczem głowę zaćmi wte intryki a piersi do ran; gdzie się gniewy silą Bez stęku nawet odkrywa tą chwilą. MayChrośSup 94. Jakub Bon w rozgarcie za kontraktem sobie wyrumował i rumuje. Budynki sobie należycie wybudował, płaci czynszu na św. Marcin [zł.] 30. InwChełm 119. *Rumuię co. 1) ausräumen, Platz machen, ausleeren. 2) ein Haus, eine Wohnung räumen. 1) désemplir, vuider. 2) démeubler, quiter son logis. rumować (wyprzątać) rzekę, studnią. einen Fluss räumen. curer, écurer un puits, une fleuve. *rumuię się. 1) Platz machen, von der Stelle gehen, weichen. 2) ausziehen, ausräumen aus einem Hause. 3) ledig werden. 1) ceder, faire place à qu. 2) démenager, remuër ménage. 3) se désemplir. T III 1941.

2. »burzyć, niszczyć, rujnować«:

Rekcja: co

Nieináczey/ gdy z Hemu y przykrey Rodopy/ Lecą wod rospuszczonych ogromne rostopy: Groble tęgie rumuiąc/ y wárowne thámy/ Ze się w łonie okryią Propontydy sámy. TwarSLeg 29. SATYR NA TWARZ RZECZYPOSPOLITEJ Mówić mam czy zamilczeć, patrząc na te czasy? A lubom się wychował w cieniach między lasy, Po waszych tu Beskidach dotąd się tułając, A gór jeszcze przynajmniej i skał się tzrymając, Gdyżeście mię, tak długo rumując te kraje, Aż tu wyrugowali, że tylko zostaje Miejsca biednym satyrom i siostrom dryjadom. Twardowski Samuel: Satyr na twarz Rzeczypospolitej, w: Sok, czyli: I w odmianach czasu smak jest. TwarSSatyrSok 288. [...] Nasi narychtowawszy działa ku nim spore Posyłali Kartany, Turcy rownie w nasze Miasto bili rumuiąc ze wszech stron szałasze [..]. DrobOpow 41. [...] Krol z Woyskami pociągnął do Państwa własnego Zostawił Brochockiego, by mieczem pozary Malborg z gruntu rumował [...]. DrobOpow 160.