Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »(w połączeniu z formami czasownika) wyraz pragnienia, aby coś się stało lub nie stało«: Názáiutrz ráno przecedziwszy, tego przez trzy dni porządnie ciepło dáwáć białeygłowie pić, tákże ná noc po 8. łotách. A przytym niech by się pociłá po tym trunku. SyrZiel 369. Przeto taka sliachta, cosie chłopom spowinowaca, niech sliachectwo swe traci, aiako complex chłopstwa niechby się y sąm chłopem stał, gdysz stego pokaliał dom swoy y oszpecieł [...]. TrepNekLib 5. Jako się Księstwo Litewskie przez Antecessorow swoich bratersko z Koroną Uniowało; tak niechby się bratersko oddzieliło. LubJMan 113. Uszy tu bolą słuchając z daleka, co mniejsi mówią; nawet już i na nas narzekają, żeście go sekurowali; niechby była ta pycha i z korzeniem do szczętu wyginęła. SobJListy 539. [...] owe czásze, táce, roztruchány ieszcze nieboszczyká Nad Dziáda twego, niechby w domu zostáły. Wielki dowod godności, stáry sprzęt! MłodzKaz II, 108. Ach niech ci by był kto inszy macoszeł, Ozywiłes mię: nie Pasierbie; Panie, Tobie przyznaię swoie zmartwychwstanie. PotSyl 27. Urzędy zaś Duchowne y woyskowe, te niechby do distrybuty krolewskiey należały, bo te bez inwidyi y ductu sprawiedliwości krol rozdawać może et sine praejudicio [...]. LeszczStGłos 33.

2. »(w połączeniu z formami czasownika) wyraz zgody na zajście jakiegoś zdarzenia«: Ziemianin: Ja z całego tego W. Pana dyskursu nie mam co negować. Niechby się y tak stało, byle salvando Legem 1717 non perdatur Patria. KonSRoz 84.

NIECHBY

Znaczenia:

1. »w zdaniu podrzędnym przyzwalającym; =choćby«: Niechby kto przeczył kreskom potężnieyszych/ wszák obaczę/ iezeliby aequalitas wolnego głosu co pomogłá/ gdyby przy niey nie byłá aequalitas sił zárownych y potęgi. OpalŁRoz E3v. [...] niech naylepsze bedą w każdey repartycyi postánowienia, y nayzbáwiennieysze práwa, nic się utrzymać nie może, tylko przez nie ustaiącą attendencyą; á owszem niechby się znaydowały nayszkodliwsze in statu defectus, nie zászkodzą, byle Rzeczpospolita, subsistat zawsze in sua authoritate [...]. LeszczStGłos 92.

2. »w zdaniu warunkowym; =gdyby«: Niechby tylko zdrowá Krolá byłá Polskiego Pána iego głowá: z łaski iego/ Posłowi wszytkiego dostánie/ Mnieysza to Wezerowá piecza y stáránie. TwarSLeg 54. A ty wtym domu siedząc bespieczen powiadasz Nie trzeba supplementu niechbyc ieno kiedy Przyszło VPoganina bydz wręku prosiełbys Nie tylko o Supplement ale całe Woysko [...]. OpalKSat 59v-60. Ale - jak ty chcesz - niechajby zapłacił Swą krwią występek, niechby głowę stracił: Gdzie by się biedna Prakseda podziała, Która tu w obce kraje przyjechała? BorzNaw 199. Jesz słodko, kwaśno, gorzko: każde to osobno Dobre. Niechżebyć wsiekał cebule w ryż drobno, Niechby wszytko to kucharz dał na jednej misie Miasto jedzenia, rzekłbyś: dlaboga, ckni mi się. PotFrasz4Kuk I 384. [...] temi złemi słowámi wászemi daiecie wzor i przykład złych mow innym, niechby iedno w-domu niesłycháć było łáiánia náprzykład od biesa, niechby go nie było słycháć w-cáłym mieście, toby, gdyby to słowo wymowił, niktby go nierozumiał, i byłoby to iáko Greckie álbo żydowskie słowo w-uszach tych, co go nierozumieią. MłodzKaz I, 97. Niechby kto nieprzyzwyczaiony wszedł na mieysce obrad naszych, czy mogłby sobie pomyślić, że tam agitur de forte krolestwa; nie widząc ani powagi, ktorą mieć powinno tak zacne zgromadzenie, ani uwagi na rozsądne y pożyteczne zdania, ani konsyderacyi na nie bespieczne przypadki, ktore zewsząd premunt [...]. LeszczStGłos 67.

3. »w zdaniu dopełnieniowym i okolicznikowym celu; =aby«: [Miller] Do Klasztora záś wypráwił iednego Rayskiego węzá z Polakow mądrego, Człeka powagi godnego y wiáry: Niechby załował Ksiezy: Niechby Stáry Kościoł swą mową wyzwalał z ruiny, Y do poddánia zmyslał im przyczyny. OblJasGór 47v. [...] znowu tey ustawie przeczyc poniekąd Pompejusz począł; allegując; niechby według zwyczaju Antecessorow przyszedszy do Senatu, o ten urząd prosił [Cezar]. LucChrośPhar 6 nlb. Geminiusza z tym ordynowali Niechby przez swoie gry y bagatele [...] I Magistratu y u Rzymian chęci Nietracił w wielkiey swoiey niepamięci. ChrośKon 486.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]