ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 30.03.2020
SWÓJ zaim. przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy: lp D. m swego; ż swojej; swej; B. m żyw swego; nżyw swój; n swoje; swe; N. m swoim; ż swą; Ms. ż swojej; swej; lm B. nmos swoje; swe
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Związki frazeologiczne: wdziać cudzy bot na swoje kopyto »dać się przeciągnąć na czyją stronę, przejść na czyją stronę«: Turecki wiary dowód przez krwie rozlewanie, Wierę by lepszy mieli przybrać chrześcijanie. Pretekstem tylko wiara: nie o to go [tego, kto przegrał w wojnie religijnej] bito, Lecz żeby wdziać cudzy bot na swoje kopyto. PotMorKuk III 266. ◆ bibl. widzieć źdźbło w oku bliźniego, a w swoim oku nie widzieć belki »widzieć czyjeś drobne wady, a swoich wielkich nie dostrzegać«: A czemuż widzisz źdźblo w oku brátá twego/ á bálki ktora jest w oku twojem nie baczysz? BG Mt 7, 3. Postrzerzesz dzbła w blizniego oku a w swym własnym Srogiey balki nie widzisz. OpalKSat 103v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dopiąć swego: Sypano Piniądzmi w Polszcze ze by dopiąc swego. PasPam 197v. ▲ w swoję drogę: Iuz bym był iechał prosto w Swoię drogę ale mi Gosiewski Hetman y Podskarbi Litewski kazał usiebie bydz. PasPam 182v. Kozdy w Swoię drogę co żywo. PasPam 238. ▲ dojść swojej pory (sz. zm.): Gdy zaś Pan pracy owo doda łaski z góry, W ten czas narychlej dojdzie winnica swej pory [...]. ZimBSiel 144. Gdzie się z dziecinnem Młodzienski wiek ztyka, Wpadł, ach wpadł Smierci, niespodzianey wŁyka. Wpadł wŁyka Smierci, nie ruszoney Płaczem, Przebog, wroc mi go, ach wroc mi go zaczem Swey doydzie pory [...]. PotPer 20. ▲ przyjść do swojej pory (sz. zm.): Ten folwark, jako jeszcze do swojej nie przyszedł pory, tak cokolwiek się w nim znajduje, na wikty się zamkowi i z czeladzią folwarkową obraca. OpisKról 317. Ná ten czas iednak osobliwszym Wszechmocności Boskiey konkursem stáło się, że w iednym dniu do swoiey doskonałey pory rozliczne drzewa, ziołá, y kwiecia przyszły. BystrzInfCosm C1. ▲ być w swojej porze: [...] znac ze Miłosc w swoiey iescze nie była porze, wiemy bowiem dobrze, ze tempore crescit amor. WilczPam 19. [...] potrzeba też vważyć/ iż Pan/ Xiądz/ y chłop/ muszą bydź pospołu/ á nie w kilká set mil od siebie: aby y Pan miał komu Pánować/ y Xiądz kogo Zakonu Bożego vczyć/ y chłop komu robić: bo ináczey żaden z tych stanow nie mogłbyby bydź w swey porze. DembWyw 68-69. ▲ w słusznej swojej porze »w wieku dojrzałym«: Pomnię go [Gofreda] ná Fráncuskim dworze: Kiedy w Páryżu goniwał z kopią/ A nie beł ieszcze w słuszney swoiey porze. TasKochGoff 72. Barzo młodo y iescze nie w słuszney swey porze [Ariodant] Przyiechał tu był z bratem y potym na dworze Urozszy był tak z niego Rycerz doskonały Ze męznieyszego naden te kraie nie miały [...]. ArKochOrl 43.
Związki frazeologiczne: bać się swego cienia (sz. zm.) »być tchórzem, bać sie wszystkiego«: Boiáźliwy. Tchorz. Záięczego sércá człowiék. Cieniá się swego boi. KnAd 38. Ten co zapadnie w Kray nieprzyiacielski swego sie cienia boi wszedzie sie ogląda. OpalKSat 68v. ◆ swoie śmiecie »własny dom«: Tak wielkie Woyska Niemieckie pierwszego Zaraz Impetu wytrzymac nąm niemogły [...] choc im o Stolicę Panstwa ich chodzi choc przy swoich smieciach. PasPam 259-259v. ◆ przepisać ręką swoją: ◆ swój płot na świecie grodzić »założyć ognisko domowe«: Nie dawno-m się urodził, a na poły-m siwy, Siły-m i czerstwość stracił, wzrok już mam rzewliwy, A jeszczem swego płota na świecie nie grodził, Jeszczem w pokoju nie jadł ani w to ugodził, Aby miły przyjaciel wzajemną chęć ze mną Wiodąc, troskę odmienił w godzinę przyjemną. ArciszLamBar I 383. ◆ w mocy swej zostawować: ◆ chodzić w swej mierze: Rdza je żelazo, woda głaz dziurawi, Sen straszny prawda rozwieje na jawi, żadna rzecz wiecznie nie chodzi w swej mierze, Już i ta książka moja koniec bierze. MorszAUtwKuk 267. ◆ odprawić swój wczas: ◆ schować jak swoje »zatrzymać sobie«: Prowiant nasz piniądze wasze schowaycie iak swoie. PasPam 154.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ON DIT proverbialement, Remonter sur la beste (Rétablir sa fortune, ses affaires ruinées, se remettre en selle) [...] MOWIĄ przysłowiem, znowu wsiąść ná bydlę swoie, postáwić ná nogi szczęście swoie obalone, powstać znowu, porość. DanKolaDyk I, 192. ● Káżdy błąd ma swoię wymowkę. KnAd 338. ● Dwa kroc ginie, kto swą bronią ginie. JaśDict 116. ● Bogáty dobrodzieystw twych nié rachuié: Vrázy swé bárzo czuié. KnAd 36. ● Nálazł swoy swego/ ábo sobié podobnego. KnAd 532. ● Káżdy błazen swoim stroiem. RysProv VII, 4. ● Tu stoi á indzié swe broi. KnAd 1181. ● Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19. ● Nie raz spac bez wieczerzy chodzieł Gdy swoiey nie gotuiąc, kto na cudzą godzieł. PotWoj 174. ● Kto cudze nędzé vważy/ lékcey sobié swoie waży. KnAd 457. ● Zaden swey wády do siebie nie bacży. RysProv K3. ● Wolno dupce/ w swoiey cháłupce. RysProv 6. ● Lwica za wilkiem bieży, za kozą wilczyca, Koza za wrzosem, a mnie do ciebie tesknica; Każdego swoja lubość, swoja żądzą pędzi, Każdego swój mól gryzie, swoja nędza swędzi. SzymSiel 9. Káżdy ma swego molá co go gryzie. KnAd 339. [...] I ow nie sczerze wesoł co sie smieie albo Tancuie gdy ma mola co go wewnątrz gryzie [...]. OpalKSat 82v. Bo poki smierc Człowieka Kłem swym nie zagryzie Kazdy ma swego mola co go w serce gryzie. SzołHist k. tyt. v. ● Ból swoy wyznawa/ kto złe oddawa. KnAd 892. ● Cudze zá swe vdawáć/ błazeństwo. KnAd 112. ● Kto cudze nędzé vważy/ lékcey sobié swoie waży. KnAd 457. ● Bárziey boli od swoiego. KnAd 11.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: