W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 08.10.2021
ROZPROSTOWAĆ czas. dk
Słowniki:
SXVI (rozprostowan), Kn, T, SWil, SJP notują
SStp, L, SW nie notują
Formy: bezok. rozprostować; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. rozprostuję; lm 3. os. rozprostują; ~ im. uprz. rozprostowawszy
Znaczenia:
1. »uczynić prostym, rozgiąć, wyciągnąć wyprostowując«:
Rekcja: kogo co
Rosprostowáć/ Inflexa, curua, vel recurua dirigere. Statius dicit: Recuruare gladios situ horrentes [...]. Kn 932. Minąwszy Przedzielsk a nie dojeżdżając Leżajki, nadjechałem sanie z klaczą stojące i człeka chłopa na nich leżącego, którego gdy dobudzić moje ludzie nie mogli ani, jak skurczony spał, rozprostować, rozumieli, że zmarzły. MatDiar 153. Rosprostować, grade [!] machen. BierSłowa 196. Rozprostować co, F. rozprostuię. gerade machen, gerade biegen. rédresser; rendre droit єe [!] qui ne l'est pas. T III 1909.
Związki frazeologiczne: rozprostować kości »przeciągnąć się wyprężając całą postać«: [...] Wozami po lassach się grzebą Wytrzymac im niechay się ieszcze szturmem bawią Zdarzy Bog tylo tylko co ci dotąd sprawią Tusię zrady rozeszli: aze iusz ciemnosci Padły: blachem zgniecione rozprostuią kosci. PotWoj 114.
2. »rozpostrzeć, rozciągnąć wygładzając nierówności«:
Rekcja: co
Rosprostowáwszy znowu pápier/ námász kláystrem. SekrWyj 74.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
*ROZPROSTOWANY
im. przym. bier.
Formy: odmiana złożona lp B. ż rozprostowaną; lm N. rozprostowanemi
Znaczenia:
»uczyniony prostym«: [...] chudnieie koń/ smutnym stoi/ zżyma się/ nogámi zádniemi w brzuch się biie/ trze się też brzuchem gdzie może o ziemię y o żłoby/ głową obraca się to ná ten to ná ow bok/ gębą chwyta boki/ grzbiet/ piersi/ á czásem y koniec ogoná/ kłádzie się nogámi rosprostowániemi [!]/ to iest brzuchem o ziemię [...]. DorHip II Ov. Ramá TCHf piły z stępuiącey ná doł, opuscza Ciężarną TS: tá nádawkę PL rozprostowáną, czyni dłuszszą: Nádawka, długości swoiey szukáiąc mieyscá, popychá zębow grzebieniowych GH, oraz z Cewámi M. SolArch 100.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM