W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 07.03.2013
DORĘDZIE rzecz. n
Słowniki:
SXVIpod: na dorędziu, Knpod: na doręczu, Tpod: doręcz, L (XVI-XVII), SWilpod: doręcze, SWpod: doręcze, SJP notują
SStp nie notują
Formy: lp M. dorędzie; B. dorędzie; Ms. dorędziu; dorędzi
Znaczenia:
»miejsce tuż obok«: Szedł Judasz do kościoła, wziąwszy je [pieniądze] co prędzej. Tamże je na dorędzie porzuciwszy gdziesi, Idzie na stronę i tam swą się ręką wiesi. PotZacKuk I 570. *Doręcz, f. *Doręcze. Dorędzie. Bereitschaft, fast nur in folgender Redens-Art. apareil, prépartif, ce mot n'est presque usité que dans l'expression suivante. T III 255.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
NA DORĘDZI, NA DORĘDZIU
w funkcji przysłówka
Formy:
Znaczenia:
»przy sobie, pod ręką; w gotowości«: Karty, kostki i warczaby na stole postawię. A sam też sobie usiędę na dorędzi kędy, Bo tam beze mnie nie będzie, muszę doźrzeć wszędy. SejmPiek 37. Ná obchod Páschy/ iesli nie mász ná dorędziu báránká/ pozwolił [Chrystus] koziełká miásto niego. BirkNiedz 590. W tenże sens był do książęcia Radziwiłła, wyżej pomienionego hetmana Elearskiego, dziękując mu, a prosząc, aby aż do Czech wojsko co najskromniej prowadził; któryby się w tym porządku miał był po cesarskim położyć, ale go nie było na dorędziu. DembPrzew 109. Ná doręczu/ ná dorędziu/ pogotowiu. [...] In promptu aliquid habeo vel pono [...] Ad manum habeo aliquid [...] In procinctu [...]. Kn 442. Naprzod, ponieważ Strzelbá káżdego czásu ná dorędziu y pogotowiu być musi, żeby w czas oney mieysce sposobne obeyzrzeć. UffDekArch II, 25. Przed roieniem mieć te potrzeby ná dorędziu przy pásiece; Przeták ná zerdzi dla zbieránia Pszczoł, kulę dla strząśnięnia, zerdz drugą dla podpárcia przetáka [...]. HaurEk 39. [...] gdy w gębę mierzą, Chybią a na dorędziu w nos prędzej uderzą. MorszZWierszeWir I 387. [...] kartę Ewander, którą mu był król dał, złożył i schowała osobno, aby ją miał na dorędziu [...]. LubSArtDąb IV, 2. [Książę Janusz Radziwiłł] jednych, którzy się bronili i do wojny sposobni byli wyciąć kazał, drugim folgował, ale ze wszystkich dostatków obrać kazał, cerkwiom i monastyrom nie przepusczając, ale co kosztowniejsze rzeczy na dorędziu być mogły zabierając, na ostatek miasto i bramy zapaliwszy. JemPam 88. [...] że nie miał Eleuteriusz szpady na doredziu tak mu dobrze piescią dał ze wszystkie palce znac było. HistŚwież 181. Jeżeli piiawki masz na dorędziu, staw kilka za uszy. BeimJelMed 227. *na doręczu; na dorędziu; pogotowiu. in Bereitschaft; bey der Hand. à main; en main; à portée; à la main. § na dorędziu teraz nie mam księgi; Woysko ma bydź zawsze na dorędziu, tak czasu boiu iako i pokoiu. T III 255.
▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ nie na dorędziu mi: nie na dorędziu mi. es ist mir nicht zur Hand. je ne suis pas en main. T III 255.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

Patrz doręcze, doręcz.
Autorka: RB