W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 17.04.2023
WERONIKA I rzecz. ż
Słowniki:
SWil, SW notują
SStp, SXVI, Kn, T, L, SJP nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1607-1613
Formy: lp M. Weronika; D. Weroniki; B. Weronikę; N. Weroniką
Etymologia: <gr. vera eikon 'prawdziwy obraz'; gr. pherenike 'niosiąca zwycięstwo'>
Znaczenia:
1. »wizerunek Jezusa«: [Anno Domini 1612] WIELKI PIĄTEK Jest się czemu przypatrzyć, jest się czemu do nabożeństwa zbudować dnia tego w Rzymie. Także są kompanije w kapach, pokazują relikwije święte, jako to u św. Piotra "Weronikę", twarz Zbawiciela naszego na chuście wyrażoną. Ukazują ją za rąbkiem z góry z ganku jednego. SobJakPer 196. [...] po stronie lewey [...] chowáią Weronikę/ ábo Twarz Przenaiświętszą Páná nászego/ ktora po vtárciu ná płotnie zostáła/ [...]. WargRzym 64. Tego dnia mając królewic jmć. widzieć Weronikę świętą, jadł obiad w pałacu papieskim u ś. Piotra. Po obiedzie widział tę relikwią świętą. PacOb 128. Naprzód tedy papież uczynił królewica kanonikiem, potem gdy już miał iść na to miejsce, gdzie Weronika była, komżę na się włożył, jako kanonik, i wziąwszy Weronikę wyszedł z nią na ten ganek, z którego w Wielki Piątek zwykli ją ludziom ukazować; toż i on uczynił, trzykroć benedykcja dając. PacOb 129. Palle. 1663. - die 10 septembris. Od Panny Katarzyny Domagalicówny palla z Weroniką hawtowana, czerwona. - Anno 1671 die 26 maii. Panna Katarzyna Domagalicówna ofiarowała pallę hawtowaną złotem, obraz. Anno 1676, die 9 augusti. Pallek parę czerwonych, aksamitnych, z polityczkami, Panna Ewa Szymborska ofiarowała. InwDomLwowGęb 315. Tu są Relikwie osobliwe y raritates 1. Włocznia Longina bok CHRYSTUSOW przebiiaiąca. 2. Kilka kolumn z Kościoła Salomonowego. 3. Weronika, alias żywe ná chustce twárzy CHRYSTUSOWEY podczas Męki wyobráżenie, co uczynił Chrystus dla S. Weroniki Assystentki. ChmielAteny II 108-109. Weronika, alias wyobrażenie Twarzy Pana Chrystusa na chustce, ktorą podała do ucierania potu Zbawicielowi podcżas dzwigania Krzyża S. Weronika albo Beronika, (akcentem y Dyalektem mowiąc Greckim) iest w Rzymie u S. Piotra. W Genui mieście Włoskim pokazuią chustę u S. Bartłomieia, powiadaiąc: że to iest Swiętey Weroniki chustka, może bydź o tamtę pocierana, lub inna iaka. ChmielAteny III 113.
Przenośnie: Widziałbyś tam był na murach ex opposito będących weroniki, wybite krwią, lecących od impetu prochowego. ŁośPam 84.
3. »imię żeńskie; Berenika«: Weronika święta oblicze Panu otarła. RożAPam 64. Bolesna Matka, ręce załamawszy, płacze, narzeka, pod krzyżem omdlawszy. Tam Weronika rozwijała smutnie konterfet Pański na koleńskim płótnie. TwarKPoch D2v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz tuwalnia, mandylion.
Autorka: MBM



W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 18.11.2021
WERONIKA II rzecz. ż
Słowniki:
SWil, SW notują
SStp, SXVI, Kn, T, L, SJP nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy: lp M. weronika; D. weroniki; N. weroniką
Etymologia: <łac. veronica>
Znaczenia:
bot. »przetacznik«: Dychawicę i cięszkość tchnienia leczy/ wárzyć kmorzenie wielkiego Kozłku pospolitego trzy łoty/ Lákryvyey świeżey/ Omanowego korzenia po połtorá łotá/ korzenia Pokrzywiánego/ Florenckiego Fiołkowego korzenia/ po łocie/ Fig suchych mięsistych opłokánych czternaście łotow/ Rozynkow mięsistych álbo Cybeb słodkich/ kosteczki álbo iąderká y nich wyiąwszy/ ze cztery łoty/ Anyżu/ Kopru Włoskiego nasienia/ Lepicznikowego korzenia/ álbo wysokiego podbiału po łocie/ Dryakwie Polney/ Izopu suchego/ Rzepiku/ Włosków Matki Bożej/ Weroniki álbo Przetárżnice po poł łotá/ álbo po gárści. SyrZiel 51. Ránom świeżo ciętym ábo kłotym /Wziąć liścia świeżego Biedrzeńca/ ze trzydzieści i dwa łoty/ Zanklu/ Przetárzniku/ ktory Weroniką zowiemy/ oboygá liścia świeżego po łotow szesnaście. SyrZiel 70. Mylą się bárzo ktorzy Bożedrzewko rozumieią być Weroniką/ to iest/ Przetárznikiem/ z ktorych są Goricienses. SyrZiel 372. Płucom gniiącym/ wziąć korzenia tego ziela [driakwi polnej] dwá łoty/ Przetárżniku álbo Veroniki/ kwiátu Darnowego po garści: ziele y korzenie pokraiać [...]. SyrZiel 1264. Weźmi ziela Rzepiku, Veroniki, kwiecia Dzwonkow, Roży suchey, kwiátu maczku Polnego, Krwáwniku, káżdego po garści, [...]. PromMed 138. VERONIQE (Herbe aux ladres). Veronica. WERONIKA ziele. DanKolaDyk II, 575. Weźmi: Ziela bukwicowego lub lepeczniku po łacinie Farfara nazwanego. Ziela płucniku, albo Pulmonaria. Weroniki każdego garść iednę. Betoniki puł garści. Lukrecyi pułłota. BeimJelMed 107. Zamiast iey [herbaty] weźmi garść Weroniki y Betoniki; przygotowawszy ią piy ciepło. BeimJelMed 194. Weźmi: Betoniki, Weroniki, Zywiczkowego ziela chamoedrios nazwanego każdego garść iednę. BeimJelMed 214. Weźmi Wody dystylowaney z Weroniki 6. Łotow, rospuść w panewce Manny Kalabryny 4. Łoty. BeimJelMed 498.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: weronika sycylińska: Weroniká Sycylinska. Rozdział 83. SyrZiel 609.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: MBM