W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 26.03.2020
WYCIĘCIE rzecz. n
Słowniki:
SXVI, Kn, SWil, SW, SJP notują
SStp, T, L nie notują
Formy: lp M. wycięcie; D. wycięcia; N. wycięciem; Ms. wycięciu; ~ lm M. wycięcia; B. wycięcia
Znaczenia:
1. »usunięcie czegoś za pomocą cięcia, wyrąbanie, wyrąb«: Wycięcie/ vide Wyrznięnie. Kn 1299 [1307]. odrástáiący po wycięciu/ Renascens laeduus, regerminans. Atżielas. SzyrDict 251. [...] Commissarze [...] przeiazdowi trudnemu [...] przipatrzili się, i kosztu ktory w wycięciu zarosli i pobudowaniu mostow podięty byc musi uwazywszy, myto Mostowe według uwagi swey postanowili, i do Nas pro confirmatione odesłali. VorLetSkarb 216. Albo gdy z wozem potrzebá/ trzy Niedziele Szárwárku/ możnieyszym Mieszczánom/ zá woz ieden/ (ná dwie tylko mile iázdy po drzewo/ áby się iednym dniem wrocić wcześnie można) wytrąciszy; Lásy záś Krolewskich dobr ktorychkolwiek/ tey fortece pobliższe/ wolne będą/ dla wycięcia drzewá/ czego bronić Dierzawcá [!] nie powinien/ (pod sądem/ iáko gdyby niebył ná popisie) áby forteczny ná przedaż/ álbo ná prywatne pożytki/ drzew nie psował/ pod wolnym pozwániem od kogokolwiek ná Trybunał. FredKon 56. W borach zaś i w lasach znaczne wycięcie, osobliwie dębiny, których pomiarkować nie podobna, ani też pniów rachować, co powycinano, ponieważ gęstwą barzo pozarastały. InwKal I 419. Ciencina Nazwana od Lasu cienkiego wyciecia gdzie przed tym cienko wyrastaiączy był mowiąc Ciencina to sama. KomonDziej 9. Stanąwszy osobiście przed prawem rugowem Bartłomiejem Majerskim wójtem jazowskim i przysieżnemi zawołany do sądu Jan Doruch, aby dał z siebie ekskuzę, co za przyczyna była wycięcia różnego lasu na łaz tak duży, że za nim wyjdzie wiertel zboża; co tenże Doruch sam przyznał. KsJaz 184. Ieśli bowiem biedna ptaszyna straciwszy towarzysza ná zieloney gałąsce nie siędzie, ieśli Ieleń po zgubie Łáni swoiey między łomem y w ciemności siedząc, ná słońce nie zaraz pokázuie się, ieśli palmowe dzewo [!] po wycięciu drugiego schnie, więdnieie y z liścia obnażone zostawa, dáleko więcey nápełniáć się musi żalem miły Przyiaciel, miłuiący Małżonek po straceniu podufałego Przyiaciela. DanOstSwada VI, 7. Wycięcie, das Aushauen. BierSłowa 313.
2. »wyodrębnienie czegoś z jakiejś całości, wykrojenie, wystruganie, wyciosanie«: Cąbru wycięcia sposob iest táki/ Zad zwierza cáły nie rościęty/ álbo Wołu/ włoż ná kloc/ á z obudwu stron okray nożem po śliwkę, y kości poprzecinay/ żeby sam krzyż z obudwu stron zárowno vcięty został/ ktorą do rosołu ták gotuy. CzerComp 13-14.
3. »zagłębienie, szczelina powstałe w miejscu, gdzie coś wycięto, wykrojono«: Bije też stroną dziáło, kiedy włożu wycięcia dla uszow dziáłá, rowno przeciwko sobie nie stoją. UffDekArch III, 26. A ná coż to wycięcie ryglá, gdyż do pod wyższenia tego łatwiey przyiść może, kiedy się zad łożá w ziemię wpuści, ták głęboko, áż dziáło ná prodku wysoko dosć stánie. UffDekArch II, 86. Z pierwszego punktu, P, y z trzeciego C, zakryśl połcyrkuliki, odległością dwoch Rownoodległych PC, y BG: á z w torego punktu L, vmkniey się osmą częścią calá ku pierwszemu punktowi P, zá punkt L. Toż z niego okryśliwszy połcyrkuł PMC, przedziuraw go na wylot nád L, przed Q: á ná punktách P y C, wytniey áż do sámego spodu deszczułki, dziury połcyrkliste, ták iáko Figurá vkazuie, żeby te dwá wycięcia dla sworzniow dwoch, mogły ná sworzniách osiadać. SolArch 17. Zobudwoch bokow szerokości ná L, y R,powycináć dłotem kárby, głęboko ná dwie części, ze trzech calá iednego, aby w te wycięciá, mogły się wsuwáć mocne deszczułki, álbo zásuwki CBD, ná otrzymánie mąki y wálcá HGF, w klocu. To wycięcie nie ma dochodzić do sámego spodu klocá, iáko Figurá pokázuie. SolArch 99.
4.przen. »pozbawienie życia wielu, wymordowanie, zabicie«: BOLESŁAW III. Pudicus aliàs wstydliwy, ták rzeczony od wielkiey modestyi y oczu spuszczonych, á bardziey dla obserwowaney z Kunegundą żoną czystości, Syn Leszka Białego Candidus mente. Nieszczęśliwie zrázu panuiący, bo się ná Polskę, iak de pyxide Pandorae wszystkie nieszczęścia wáliły: bo náprzod Tatarzy Roku 1240. áż o Lublin y Sędomirz oparli się, z ruiną fortun, wycięciem ludzi, profanácyą Kościołow. ChmielAteny II 343.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM