Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, L (XVIII), SWil, SW notują
SStp, Kn, T, SJP nie notują

Formy: lp D. paratu; B. uż. nżyw. parat; Ms. paracie

Znaczenia:

1. »postawa (pozycja) obronna a. gotowość do obrony«: Miasto Kolno bárdzo się obawia, żeby Kurfirszt Kolenski w Kontrowersiey ktora zdawná miedzy nimi záchodzi/ armis experiri niechciał/ y parat záwczásu média suae conseruationis. MerkPol 294. I tak kazał Król naszemu wyiechać Kanclerzowi z dwoma Regimentami, ktore gdy go do tey doliny doprowadzili gdzie hański Kanclerz czekał kazał się im pozostać y w paracie niedaleko stanąć, a sam się z nim przywitał. HistBun 15. Korwin. W Hełmie trzy pierá Strusie. Początek. Iuż w paracie, y Rzymskie, y Fráncuskie obie Stanęły Woyská w polu, czołem przeciw sobie. PotPocz 143. Po skończonym tym paracie powróciliśmy wszyscy do Marywilu, gdzie stanąwszy ci, którzy nie chcieli przysięgać, rozpuszczeni z paratu poszli do swoich stancji i od rezydenta saskiego wszystek grandmuszkieterski ekwipaż, to jest konie i na miesiąc jeden traktament, odebrali. MatDiar I, 51.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ parat trzymać »pełnić straż; czuwać, pilnować«: Gdy go [Lubomirskiego] żaden nie znał, przeto poszedł jeden do warty, do oficyjera od gwardyji, który parat trzymał przed namiotami królewskimi, powiadając, że jakiś nieznajomy pląta się w namiocie królewskim. DyakDiar 50.

2. »szyk paradny«: Po skonczoney ochoćie KrolIMość wśiadł ná koniá, y my wszyscy, y iáchał w pole, gdźie iuż Woysko przestrzeżone w páráćie czekáło, ktore obiezdzáiąc przypátrzylismy się iák moderowne, iák w ludźiách y koniách braku nie máiące [...]. DiarNeg A2v. Po sejmie convocationis kazano nam grandmuszkieterom jako Polakom stawać w paracie w pałacu Mniszcha, marszałka wielkiego koronnego, dla wykonania juramentu wierności dla Rzpltej, a przez to zabiegając, ażeby najjaśniejszy elektor saski, teraźniejszy król polski, w konkurencji swojej do korony polskiej nie miał akcesu do tych familii, których synowie byli pod grandmuszkieterami. MatDiar 50.