W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 23.10.2014
SIŁOWAĆ czas. ndk
Słowniki:
SXVI (hasło kanoniczne), L (XVI), SW, SJP notują
SStp, Kn, T, SWil nie notują
Formy: bezok. siłować; ~ cz. prze. lp ż 3. os. siłowała; lm nmos 3. os. siłowały
Znaczenia:
1. »podejmować wysiłek, starać się coś zrobić; mocować się, zmagać się«: Lecie rzekę niemałą liszka przepłynęła, A chcąc na brzeg wyskoczyć, w bagnisku ulgnęła. Z którego gdy się długo dobyć siłowała, Wnet się do jednej nędze druga przybłąkała: Bo ją osiadszy muchy, tak barzo kąsały, Iż jej krwie aż z za skóry żądły dobywały. VerdBłażSet 21.
Przenośnie: W kilka dni potym, gdy się wiatry rozigrały I nad zwyczaj się prawie zewsząd siłowały, Trzcina raz się położy, jakby ją podkosił, Drugi raz się podniesie, jakby ją kto wznosił; Dąb się zaś opierając ogromnie szumowi, Nie chce w nakłony podać gałęzia wiatrowi. VerdBłażSet 29.
2. »zmuszać«:
Rekcja: kogo do czego
A záś w zátrzymániu borgowey służby/ Rotmistrz álbo Kápitan/ w Mieście ktorym/ słoniny/ mąki/ Grochow (zá pewną assecuratią do skárbu) tángiem weźmie/ z swego rámienia/ y potrącáiąc w Zołdzie/ po miedzy piechotne wozy podzieli/ ktorzyby potrzebowáli żywności, iednák ich/ do tego wziątku/ Kápitan siłować nie może/ ktorzy sámi o sobie zechcą rádzić/ byle to nie przez zdzierstwo było. FredKon 17. [...] GESNER, (Tourmenter le corps et l'esprit.) Torquere. Cruciare. Cic. Ter. TRAPIC mordować ciało, umysł, męczyć dręczyć. GESNER signifie aussi, Contraindre. Coarctare. Angustare, (o, as, avi, atum.) act. acc. Cic. PRZYMUSZAC siłować mocować [...]. DanKolaDyk II, 86. CONTRAINDRE, V. act. (Obliger, forcer quelqu'un à une chose.) Aliquem cogere adigere compellere. Cic. PRZYMUSIC siłować kogo do czego przyniewolić [...]. DanKolaDyk I, 360.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM