Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, T, SWil, SJP notują
L (?), SW (?) nie notują

Formy: bezok. wysiec; ~ cz. prze. lp m 3. os. wysiekł; ż 3. os. wysiekła; lm mos 3. os. wysiekli; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. wysiekę; 3. os. wysiecze; ~ im. uprz. wysiekłszy; ~ nieos. cz. prze. wysieczono

Znaczenia:

1. »ściąć, wyrąbać«:

Rekcja: co

Vfność/ nádziéiá o cudzey woli/ z dobre przyięcie/ pochwalęnie [...] Fiducia [...] W-nádziéię mey woli/ przyzwolęnia. Officiu[m] [...] Licet filicem sine iniuria vicini, etiam cum officio decidere. z-pochwalęniem/ ábo z-dzięką. vel certè sic reddes: Godzi się paproć ná roli sąsiéckiey wysiec: czym nié tylko krzywdy nié vczynisz/ ále i posługę/ i dobrodziéystwo sąsiádowi [...]. Kn 1181.

2. »pozbawić życia, zabić wielu, dokonać mordów na dużą skalę«:

Rekcja: kogo co

Herod [...] wysiekł ták wiele tysięcy dziateczek niewinnych; áboć słyszał ono przysłowie tyráńskie: Pereatamicus [...]. BirkNiedz 156. [...] które [miasto] i z oną 800 piechoty wysiekłszy, rajtarów też mało co upuściwszy, siedm chorągwi i jeden kornet zdobyli [czeladź]. DembPrzew 90. Wpadlismy tedy oną dziurą y Moskwę wysiekli wręcz się zniemi bijąc y Kawalerowi do Bramy drogę czyniąc. OssJŻyw 38v. 10 Augusti, prziniesiono list do Powiatu naszego od Xiązęcia Pana Hetmana Wielkiego WXL-o; ze Moskwa szturmem opanowawszy Mscisław, iednych wysiekła, drugich do Moskwy odesłała. VorLetSkarb 243. [...] isz nie było [fortec] wszytko Panstwo bez prace przeszedł [nieprzyjaciel] y osiadł. wysiekszy y wypaliwszy. NarArch 36. [...] Ciż Qwákkerowie nád świtániem z Niedziele na Poniedziáłek/ straż wysiekszy/ opánowáli bramę Niugett rzeczoną y prosto biegli ku Kościołowi świętego Páwłá/ gdzie konna straż Qwártier swoy ma/ wołáiąc po vlicách ze wszytkiego gárdłá [...]. MerkPol 106-107. Czas i największe monarchije zniesie [...] Mieczem wysiecze, głodem wyplądruje, Morem wytruje. MorszAUtwKuk 140-141. O tey Hana rezolucyi pewnie trzymaiąc Hetman W. z Polnym ruszyli się z Woyskiem na Ukrainę gdzie naypierwiey w Kalniku y w Buszy Buntownikow wysiekli. HistBun 33. Tam mało co wytchnąwszy, znowu go z hetmanem polnym, przydawszy po kilka pułków, do okolicznych fortec wyprawiono, który Dymówkę, Chołdajówkę, Kunice, Hołzakówkę i inszych miasteczek, swawoleństwa pełne dobywano i wysieczono w jednym tygodniu. JemPam 122. Wysiekam, v. m. F. wysiekę. 1) auspeitschen. 2) weghauen, mit dem Sebel vertreiben. 1) fouëtter comme il faut; fustiger qu. 2) chasser à coups d'épée. § 1) wysiec chłopca trzeba. 2) wysiekł wszystkich na głowę. kuflem kogo wysiec. einen mit vielem Saufen vertreiben; niedersaufen. chasser qu. à force de la faire boire; mettre qu; à côté. wysiec się. 1) sich durchhauen. 2) sich durchbeissen. 1) se faire jour à la main. 2) se faire jour à coup de langue; réussir à force de quereller. § 1) wysiekł się mężnie. 2) wysiekł się ięzykiem, wymowkami; wie iak się wysiec. wysiekł się nogami, piętami. er hat das Hasen-Banier ergriffen. il a gagné au pié, il a gagné le haut. T III 2735. Wysiekam, v. m. F. wysiekę. 1) auspeitschen. 2) weghauen, mit dem Sebel vertreiben. 1) fouëtter comme il faut; fustiger qu. 2) chasser à coups d'épée. § 1) wysiec chłopca trzeba. 2) wysiekł wszystkich na głowę. kuflem kogo wysiec. einen mit vielem Saufen vertreiben; niedersaufen. chasser qu. à force de la faire boire; mettre qu; à côté. wysiec się. 1) sich durchhauen. 2) sich durchbeissen. 1) se faire jour à la main. 2) se faire jour à coup de langue; réussir à force de quereller. § 1) wysiekł się mężnie. 2) wysiekł się ięzykiem, wymowkami; wie iak się wysiec. wysiekł się nogami, piętami. er hat das Hasen-Banier ergriffen. il a gagné au pié, il a gagné le haut. T III 2735. [...] Młodź wysieczono [..]. D2v. Wysiekł wszystkie syny Sethowe, to iest Iáphetczyki [...]. DembWyw 47.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ w pień wysiec: [...] ono [miasto Prohacice] tak nielitościwie dla postrachu drugim w pień od największego do najmniejszego, żadnej płci nie odpuszczając, wysieczono [...]. DembPrzew 30. [...] w pien wysiekli, ze im oczy łupimi, ze białegłowy, piersi zelazem przepaliwszy i stryczkiem za wlokszy wieszamy. VorLetSkarb 270.

3. »zadać wiele ciosów, uderzeń, zbić, szczególnie rózgą«: Siékę kogo rózgą/ biczem/ chwostam/ smágam. Caedo virgis aliquem acerrimè, vsque ad necem [...] Facere aliquem feruentem flagris [...] wysiec. Torrere aliquem flagellis [...]. Kn 995. Wysiékam kogo/ wysiec. v. Siékę kogo rózgą. Kn 1333.

4. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji

Rekcja: kogo z czego

[...] skoczyli do nich po murze [...] ktorędy od nas do niey przyiscie było gdzie tak woysko, że ledwo dway po społu iść mogło, i w padszy do Baszty wysiekli ich zniey wrącz y Basztę opanowali, prochu kilka beczek znalezli, co go oni byli przyprowadzili. MasDiar 91v. Kiiowiánie wysiekli z więzienia Wsesłáwá Xiążęcia/ y wypędziwszy Xiążęcia Iziásłáwá/ zá Páná go przyięli sobie. KalCuda 57.

# Użycia metajęzykowe: # [...] wysiec, wytnąć, wycináć, wycinam, wyrębuję. ErnHand 81