W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 12.06.2021
ŚWIĘTY przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1623
Formy: st. równy lp M. m święty; ż święta; n święte; D. m świętego; ż świętej; n świętego; B. ż świętą; N. ż świętą; Ms. ż świętej; W. m święty; lm D. świętych; ~ st. najwyższy lp M. ż najświętsza; D. ż najświętszej; naświętszej; naświętszy; B. m nżyw najświętszy; naświętszy; ż naświętszą; n naświętsze; N. ż najświętszą; lm B. nmos naświętsze
Znaczenia:
1.relig. »właściwy Bogu«: Za co mu Chwała niech niech bę[dzie] nawieki Że nas zswey Swiętey nie rzuca opieki. PasPam 111. Nasze w iego Swięte[j] Zdrowie iest Dyspozycyiey. PasPam 264v. Głowa mię za łaską iego Swiętą niezabolała. PasPam 281.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: Duch Święty: PasPam 232. PasPam 275v. ▲ Święty Majestat: Zaczynamy Szczęsliwie aze [!] Bog po Błogosławi o co dnia dzisieyszego cum toto Clero [z całym duchowieństwem] iego Świętego Prosiłęm Maiestatu. PasPam 232. ▲ Trójca Święta »Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty«: Jakoż mam rozumieć: TROYCA święta iest Bog ieden. AnzObjWaś 2. Forma Iuramentu Komissarzow IKMSCI. My kommisarze Przysięgamy P Bogu Wszechmogącemu w Troycy Swiętey Iedynemu iz wszystkiego tego Cokolwiek iest wteraznieyszym Traktacie [...] dotrzymamy. PasPam 213. Oddałęm ia tedy Panu Bogu prosząc Boze moy w Troycy Świętey proszę cię Stworcę Swoiego [...] Racz Łaską ducha Swego przenayswiętszego natchnąc Serce moie. PasPam 225. ▲ święta wola: ▲ święta chwała: Nieraz nam Bog da takie sposoby [...] Do iego Swiętey Chwały pomnozenia. PasPam 111. ▲ Benedykcja Najświętszego Sakramentu: Benedykcya Nayświętszego Sakramentu. Consecration des Heiligen Abendmahls. Consécration; Bénédiction du très Saint Sacrement. T III 32. ▲ Biblia Święta: Prawdziwsze są oryginały y Pismá Bibliey świętey, ktore oni [katolicy] in Vaticano w Rzymie [...] chowaią. KorRoz 3. Częścią bezbozni a ci od Kaima pochodząc mieszkali po miastach y ci nazywali się w Biblij S.[więtej] Synami ludzkiemi. IntrHist 5. Ktoremi słowámi iásnie naucza Biblia święta/ że nie ieno wszystka ziemiá/ ále y wyspy morzkie Jáphetczykow dziedziną beły. DembWyw 71.
Związki frazeologiczne: Litera Święta »Pismo Święte«: Sama litera Swięta taką całemu Swiatu podaie Paraemiią Metenda est Seges sic iubet necessitas [należy żąć zboże, tak każe konieczność]. PasPam 85.
2. »wybrany, błogosławiony przez Boga«: Oddawszy się tedy Boskiey y Iego Nayswiętszey Matki protekcyiey kozdy swoie zosobna iego S. Maiestatowi poszlubiwszy wota [...] Stanęlismy iuz osobno od konnych. PasPam 57v. Ma Papiestwo cię tez pewnie niezawołaią bo wniczym nienasladuiesz Piotra Swiętego. PasPam 196v. To iuz nieprosty Xiądz ale musi bydz osoba Swięta. PasPam 279v. Iuz były wiatry owe co przeszkadzały szkutom ustały kiedy Trafty od Pala wychodziły [...] w dzięn Swiętego Mateusza. PasPam 281.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: Najświętsza Panna: W dzień Nayswiętszey Pąnny tedy raniusienko poiechałem do Franciszkanow naiąłem Mszą przed S. Antoniem słuchałęm iey. PasPam 280v. ▲ Msza Święta: Trzeba było w tak wielką Uroczystość Mszey Swiętey, słuchać. PasPam 61. ▲ reguła święta: WMMPannom y Całemu tutecznemu zgromadzeniu iako Reguły Swiętey Społ kompanki y Duchowney winszuię Siostry. PasPam 282. ▲ adwent święty (sz. zm.): Náśláduymy w ten Adwent święty tegoż Sámsoná pokutuiącego: obaczył się/ opłákiwał grzech. BirkNiedz 22. Widywálismy Ariánow [...] kiedy weselne gody odpráwowano, Psalmy z sobą spiewáli; a Kátolictwo co? áni Swiętemu Adwentowi, áni postowi nie przepuszczą! MłodzKaz II, 460.
Związki frazeologiczne: mieć świętą duszą: ◆ święta agitacja »wzniosłe przeżycie duchowe«: Wstępuię na GORĘ THABOR dla świętey agitacyi. ChmielAteny II 577.
3. »sprawiedliwy, szlachetny«: Poczęła tedy okrutnie dziękować wołaiąc Swięty Lud Czarnieckiego przeklęty Sapiezynski. PasPam 154v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: święty, powszechny i apostolski kościół: Y ieden święty powszechny y Apostolski Kościoł wyznawam/ wierzę; przy tym wyznániu vmieram/ gárdło kłádę. BirkRus 17. ▲ Święty Alkoran: Skoro powie [wezyr] o Polskiey Woynie swoie zdanie Przypomni co w ich świętem stoi Alkoranie Kędy Machomet Turkom surowem zakazem Zwady ze dwoma broni Nieprzyiacioł razem. PotWoj 29. ▲ święta apostolska wschodnia stolica: Do tegoż inuituie Religiey paritas, ktorą Monárchowie Ruscy od Swiętey Apostolskiey Wschodniey Konstántynopolskiey Stolice przyiąwszy, W. X. M. podáli [..]. KalCuda . ▲ Święta Wschodnia Apostolska Cerkiew: [..] własnym torem prawdy Swiętey Wschodniey Apostolskiey Cerkwie y sam idziesz, y swoich tędyż prostuiesz? KalCuda C4. ▲ Ewangelia Święta: Ku końcowi ma taż Ewangielia ś.: I wtenczas będą się wzajem płakać wszystkie pokolenia ziemi. Coś niemal na ten kształt działo się z onym butnym kątem w górach szląskich około Smitbergu, zaczem nie jedno tameczni opryszkowie wzajem się płakali, ale niemal i wszystek Szląsk [...] lamenty stroił. DembPrzew 120. ▲ Panna Chóru Anielskiego »Najświętsza Maria Panna«: Niechayby darmo na Klasztor Vbogi Kalwinskiey albo Luterskiey záłogi Niedomagał się: poniewasz tákiego Ludu, co Pannę Choru Anyelskiego Co dziennie bluznią do krwie ostateczney Niemogłby cierpiec Katholik stateczny. OblJasGór 72v. ▲ relig. Najświętsza Panna Anielska (sz. zm.): Jakosz 6 Augusti poAnielskiey naswietszey Pannie Piątego dnia y Oney poruczywszy się wopieke wyiechałem zdomu day Jezu Sczęsliwie [...]. PoczOdlPam 10. M[iesią]ca Augusta 2 Wdzien naswiętszey Panny Anielskiey Wychodziłem napoiedynek Stanisławem Wołkiem poRucznikiem Ie[g]o M[o]sci Pana lipnickiego [...]. PoczOdlPam 42. ▲ habit święty (sz. zm.): Vpadszy tedy do nog Opátowi/ prosił go z płáczem áby go przyiął do zakonu y w hábit święty oblokł chcąc z nimi w kompaniey omywać pokutą grzechy swoie. StarKaz 466. Widząc defiderium Iwoná Biskupá stryiá swego Iácek ś. Kánonik Krák. á z miłości nowego Zákonu/ prosił się do świętego Hábitu pospołu z swym rodzonym B. Cesłáwem/ z Henrykiem Moráwiáninem/ y z Hermanem Niemcem [...]. PruszczKlejn 41.
Związki frazeologiczne: święty cech »niebo, zbawienie«: Ciało w łaźni wymyją za godzinę ługi, Ale duszę, kto chce wniść do świętego cechu, Dłużej, niż siedm lat trzymać należy na blechu. PotFraszBrück I 461.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
ŚWIĘTY
w funkcji rzeczownika
Formy:
Znaczenia:
»człowiek kanonizowany«: Powiedacie że Swiętych łaska na nic się nieprzygodzi Instancyia ich do Pana Boga niewazna y niepotrzebna. PasPam 60v. Okna [...] malowane wielkie apostaremu iasne Bo na iednych kwaterach są rozne piktory Swiętych Bozych anaywięcey Nayswiętszey Panny. PasPam 77v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: święty boży:
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

Patrz S..
Autor: SPas