W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 09.11.2016
NARÓD rzecz. m
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1632
Formy: lp M. naród; D. narodu; C. narodowi; N. narodem; Ms. narodzie; W. narodzie; ~ lm M. uż. osob. narodowie; uż. nosob. narody; D. narodów; C. narodom; N. narodami; Ms. narodziech; W. uż. osob. narodowie
Znaczenia:
1. »o ogóle ludzi tworzących na jakimś terytorium wspólnotę kulturalną, polityczną i gospodarczą; ludność, lud«: Moskiewskie woyska a osobliwie owe Boiarskie Chorągwie w szyku stoiące są tak straszne iako narod zadęn nieiest. PasPam 107. Wielkie Bog Wszechmogący nad Narodem Polskiem pokazał miłosierdzie. PasPam 108v. Chodziło o urazę Hetmanow y Narodu Litewskiego. PasPam 161. To to taka Francuzowie mieli w Polszcze powagę za Ludowiki ze im pozwolono Co tylko zamyslili [...] nie ktorzy sarkali nato bardzo ze się tak Dwor rozmiłował w tym Narodzie. PasPam 190-190v. Responde Czemus wzruszał pokoiu o ktorey Narody zawsze do Nieba Supplikuią. PasPam 195v. Wolna Elekcyia tym ze Narodom wedle praw iest dostatecznie warowna. PasPam 213v. Cudowną to Bog dał Narodowi naszemu Victoryią. PasPam 246. Oni [Turcy] tylko [z] Tatarami a Brancami [wojują] ktorych zynszych narodow biorąc akkomoduią do Woyny. PasPam 261v. To to ten ten Narod Litewski tak iest bardzo nabozny. PasPam 299v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: naród chrześcijański »wyznawcy religii chrześcijańskiej, chrześcijanie«: Z wielką tedy ten Rok odprawił się szczęsliwoscią y wszystkim Narodom Chrzescianskim z pociechą oprocz samych Luteranow. PasPam 277. ▲ jaszczurczy naród »lud zły, podstępny, przebiegły«: Uwazaymy to iako ten Iaszczurczy Narod Trzy częsci Oyczyzny naszey mieczem y ogniem z plądrował. PasPam 118.
2. »ród, rodzaj ludzki; ludzkość«: Taka wprawdzie iest Ludzkiego Reguła zycia [...] ze by złego zdobrym kłopotow y frasunkow z pomyslnosciami ustawiczna Człowieka Inqvietowała Vicissitudo ktorą ich lubo przykrą naturze naszey Luctam skromną iednak nalezy Tollerowac Cierpliwoscią zapatruiąc się że taka iest desuper całemu narodowi konstytucya. PasPam 146v.
Związki frazeologiczne: ludzki naród »ludzie«: Uktorego by z naypotężnieyszych Swiata tego Monarchow szukac Protekcyiey od Nie uchronney na ludzki Narod smiertelnosci oppressyiey? PasPam 84v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: bibl. naród Abrahamowy: MEżowie brácia/ synowie narodu Abráhámowego/ y ktorzy się miedzy wámi Bogá boją/ wamci słowo zbáwienia tego posłáne jest. BG Dz 13, 26. ▲ ludzki naród: PasPam 84v. ▲ apostoł Narodów »Święty Paweł«: Jeżeli wielkiemu Apostołowi Narodów pełnemu Ducha świętego, chwalemy egzercycyjum rzemiosła koło namiotów i ja [autor książki] się przyganą nie obrażę, że rzmieslnicze obiectum traktuię. SolArchB 6.
Związki frazeologiczne: tytułować się imieniem narodu polskiego »nazywać się Polakiem«: Przez Inwencyią niektorych Subiektow Polskich Szelągi Wołoskie wprowadzono do Polski [...] za ktorą niecnotę niegodni się ci Inwentowie Tytułować Imięniem Narodu Polskiego y znaczny Bogu muszą oddawać Rachunek. PasPam 187. ◆ rządzić narody w berle żelaznym »o Chrystusie: sprawować nad narodami duchową władzę, wyrażającą się w mocy odkupienia win«: Niewiástá urodziłá syná płci męzkiey, ktory miał rządzić wszytkie narody w berle żeláznym. BirkNiedz .
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: babi narod zawsze chytry. T III 16.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas