W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 16.11.2021
CZTERDZIEŚCI licz.
Warianty fonetyczne: CZTERDZIEŚCI, CZTYRDZIEŚCI, CZTERDZIEŚCIE, CZTERYDZIEŚCI, SZTERDZIEŚCI, ŚTERDZIEŚCI
Słowniki:
notują
Formy: M. czterdzieści // cztyrdzieści // szterdzieści; mos czterdzieści; D. mnżyw czterdziestu; mos czterdziestu; ż czterdziestu; C. n czterdziestom; B. czterdzieści // czterdzieście // czterydzieści // śterdzieści // szterdzieści; N. czterdziestą // czterydziestą; Ms. czterydziestu
Znaczenia:
1. »liczba 40«: Tego roku ostatecznego do czterdziestu discyplin P.Bogu ofiarował. BirkSkar 20. Fistułę w oczách záwiera y goi/ Rzepiku/ y Ruty ogrodney liśćia po gárści w kwarćie ábo we czterydźiestu łotow/ białęgo winá wárzyć do połowice/ y tą iuchą przecedźiwszy często wychędáżáć Fistuły. SyrZiel 277. Czterdzieści ich/ Quadrageni/. Kn 105. Miał liat w to[m] Roku pod szterdziesci. TrepNekLib 104. Mieszkaiacz w Rzymie piecz lath mial swoie ordinaria na kozdy dzien vchodzicz mil wloskich sterdziesczy a tho dziewiecz koscziolow obchodzacz. AktaBab 9. Iam tesz sobie na Seimik czterdziesci piechotey y słuzały y Brancow [...] zkorrigował y okrył swiezą barwą. OpalKListy 138. Ieden łokieć będzie was kosztował iedną koronę czterdźieśći groszy. PolPar 109. 140 Raytarow/ y 40 Pokoiowych tegoż X. nástępowali [...] Za tymi czterdźieśći Pokoiowych Krolewskich. MerkPol 241. Zywcem wzięto trzydziestu aległo Ich Cztyrdziesci [...] Naplacu niedaleko Ich Obozu. PoczOdlPam 14. Ani działa, ani ludzie byli Oprocz Czterdziestu chłopow, ktorzy się tam sami z dobytki y z swoimi zawarli owcami. PotWoj 182. Zabito [...] Czeladzi ze Czterydziesci. PasPam 101v. Ten się lud Zbuntował Wygnał obywatele y obiął osady Czterdziescie lat trzymaiąc. DrobOpow 124. Nie było Koni nad czterdziescie. SobTDzien 21v. Piechoty z Ząmku Krakowskiego Czterdziesci do Zywcza przybyło. KomonDziej 202. Ia co to pisze, przez lat Czterdźieści siła munia w tey Rzeczypospolitey obchodząc, nigdym niepomyślił bydź Deputatem. JabłSkrup 65. Nabożeństwo Czterdziestu godzin odprawowało się. DanOstSwada V, 10. Czterdzieści Vierzig. Czterdziestu/ Czterdziestom. DobrGram 181.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Kto w dźieśiąći lećiech/ nie będźie nadobny/ we dwudźiestu gładki/ we trzydźiestu duży/ we cżterdźiestu mądry/ w pięćiudźieśiąt bogaty/ w sześćiudźieśiąt nabożny/ tedy iuż do śmierći takim nie będźie. RysProv VII, 7.
a) »liczba 40 jako składnik liczby wyższego rzędu«: Czterdźieśći bowiem laty trzy in Societate przeżywszy [...] wszytkie te lata strawił na vrzędźie kaznodźieyskim. BirkSkar 14. Wielką w ten czas Legnickie Xięstwo sławę miało Z Kuźnic: gdy sie tyśiąc lat od Chrysta pisało/ Y dwieśćie czterdźieśći dwie. RoźOff E4. Inquisitor Rumański w iednym roku czterdzieści czarownic y iednę skazał na ogień. SpInZąbMłot 38. Bili żelazne pieniądze na kształt srebrnych talerow czterdzieści y ośm set tyśięcy. PetrSEk 34. Bo táką vmowę y zgodę vczynili dla większego pokoiu y zachowania zobopolney miłośći przed lat czterdźiestą kilką zdawnemi Pány Akádemiki; (o ktorey się nizey powie wresponsię nátrzeći diskurs P. Plebanow) że wszyscy studenći v Iezuitow się vczący/ mieli się wpisywáć sposobęm wszytkich innych wkśięg Akádemickie/ y P Rektorowi Akádemickiemu posłuszeństwo przysięgáć/ y w sądách Ciuilium causarum podlegać onęmuż [...]. SzemGrat 75. Czterdżieśći dziewięć/ Vndequinquaginta. Kn 105. Miał liath Czterdziesci y kilka. TrepNekLib 55. Miał iusz liat ze szterdziesci kilka. TrepNekLib 103. Zołdu tyśiąc czterdżieśći: tyleż y ná Spassy/ Korona im wiecznymi ofiáruie czásy. TwarSLeg 32. Za wielką tedy biedą dostalismy sta szterdziestu tysięcy. OpalKListy 63. Pieniędzy Cztery, zligerowawszy czyni grziwne iedne Mincarską, s ktorei wyrzniono szełągow sztuk Trzista Czterdziesci Pięc. VorLetSkarb 236. Káwálkatá Krolewska byłá ozdobna bárdzo/ á liczono między nimi czterdzieści y kilká Tytulátow. MerkPol 231. A wtym czterdzieści i siedm Niemców społem [...] Od nas wychodzą. BorzNaw 97. Przyszedł Chowanski znaSczokinem złączywszy się wecztyrdziestu tysięcy Ludzi Woiennych. PoczOdlPam 33. Naliczono trupa trzy tysiącę siedemset cztyrdziesci ytrzech. PoczOdlPam 78. Czterdziesci Tysięcy, iak się rzekło przodem Gwałtem się ich wnasz Oboz wedrzec chciało brodem. PotWoj 161. Niechay ma Polska [...] we wszytkich do Korony należących Woiewodztwach, Wśi Czterdzieści y sześć tysięcy. FredKon 50. Rubieszowski Czterydziestą kilą razow Strzelanych Sztychowych y rapirami sieczonych na poboiowisku położony. PasPam 86. Wy Przewielebni Oycowie z Swey częśći Daycie Talerow Tysięcy Czterdzieśći. OblJasGór 167. Czterdziescie tysięcy Niemcow trupem legło. DrobOpow 83. Lat czterdziestu pięć [...] mam zrachowany Regestr w głowie. DamKuligKról 126. Koło R liczy palcow w czele sto czterdźieśći y cztery. SolArch 83. Szli ze wszytkiego Miasta zebrani Skrzypkowie było ich ze cztyrdziestu dwuch. SobTDzien 7. Samych Pachołkow zginęło Czterdziesci y kilka. DrobTuszInf 19. Z Samego Miasta Zywcza na Dwa Tysiącza Czterdziesci y dwa Złotych wziąwszy odiachał. KomonDziej 168v. Zacenił IMść Dobrodziey Trzy kroc cztyrdzieście Tysięcy Złotych. SapANot 252. Tegoż wypłaciłem Pani Mantowey Wdowie kupcowey Wilenskiey 148 Tynfow dico Sto Cztyrdzieśćie Ośim. SapADiar 132. W wierze stała, ludzka, łaskawa [...] żyła lat czterdźieśći pięć. TylkStrom 16.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Kto w dziesiąci leciech/ nie będzie nadobny/ we dwudziestu gładki/ we trzydziestu duży/ we czterdziestu mądry/ w piąciudziesiąt bogáty/ wsześciudziesiąt nabożny/ tedy iuz do śmierci tákim nie będzie. RysProv VII, 7.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: