ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 30.06.2015
PRAWO rzecz. n
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1602
Formy: lp D. prawa
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: prawo arendowne: [...] Poddubie [...] prawem arendownym ode mnie danym jegomość pan Symeon Karol z Kozielska Ogiński, miecznik WXL, podkomorzy województwa witebskiego trzyma [...]. NieszWFalsTestBork 85. Prawo mi zaś dał Roczne od siebie arędowne do w zwyż specifikowanego terminu. SapADiar 98. ▲ prawo burgrabskie: ▲ udawać się do prawa:
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: akt prawa: Przy ktorym [pisarzu] akt sie zaczyna prawa w zamku ziwieczkim przy popisie d[ie] 16 may mansis [16. V] 1718. KsŻyw 98. ▲ prawo angielskie: Wtedy Maryę Sztuartę Krolową Szkocką, poddani z zdrády Angielskich Heretykow, iako by męża zabiła, wzieli do więzienia: Iey Elżbieta Krolowa Angielska do siebie wokowała, pod protextem przyiaźni do cięższego dała więzienia, nawet Kapłána iey dla Nabożeństwa nie pozwalaiąc: y choć Krolowa Prawu Angielskiemu nie podległa nigdy, choć o to prosiłá, do rozmowy z Elżbietą nie przypuszczona, potym ściętá zroskazu [!] Elżbiety. tyranki na Wiarę y na ludzi. ChmielAteny IV 113. ▲ prawo duchowne: Duchownemu práwu kogo oddáć. De reo secundum infulas pronuntiare; [...] reum animadversioni Pontificiae permittere; legibus civilibus eripere, et Pontificiis dedere, [...]. Kn 153. Naprzod prawu duchownemu należy sąd rozeznać roznicę około wiary S. Chrześciiańskiey o Heretykach y Schismatykach bluźniercach Bożych i Apostatach. WisCzar 10. Prawo Duchowne. das geistliche Recht. le Droit Canonique. T III 285. ▲ prawo lenne: Aby Io MSCi za Wsi y dobra [...] w Woiewodztwie Smolęnskiem Lezące Prawa [zam. prawu] Lennemu podległe [...] rekompensa uczyniona była. PasPam 219. ▲ przeciw prawu występek »wykroczenie przeciw prawu, przekroczenie prawa«: Waruiemy im [...] obozow Stawanie y inne tym podobne przeciw Prawu nad Iurisdikcyią swoię [...] występki. PasPam 211v. ▲ prawo boskie: ▲ prawo boże: ▲ hołdownicze prawo (sz. zm.): Przyszło do vgody w roku 1528. y záś 1536. z táką Condicią/ iż on miał trzymáć práwem hołdowniczym od kśiążęcia Brábántskiego/ y od Comesá Holánderskiego księstwo Geldriae/ á Grábstwo Zutfen ná się y ná swe własne potomki. BotŁęczRel I 104. Są pod krolem Szkotskim/ ktory ie trzyma hołdowniczym práwem od Krolá Noruegskiego/ y płáci mu/ kiedy go koronuią/ dziesięć grzywien złotá/ wedle postánowienia w roku 1554. Ludzie tuteczni mowią po Gotsku. BotŁęczRel II 86. Po nákłonieniu Páństwá Rzymskiego/ tę wyspę posiedli byli Sáráceni: odięli ią záś Pisani y Genueńczykowie: y rozdzielili ią miedzy się: támtym się dostáłá część tá/ ktorą zowią Caput Cágliári/ á tym záś Caput Lugodoni. Nákoniec otrzymał ią práwem hołdowniczym od stolice Apostolskiey/ zá vpornym nieposłuszeństwem Pisáńczykow/ Petrus de Aragonia. BotŁęczRel II 96. Krolowa bacząc się być vciśnioną od strony przeciwney/ áppellowáłá do Papieżá. A przyczyny áppelláciey były/ iż oná w tym krolestwie cudzoziemką byłá/ á pan tego krolestwá był przeciw niey Actorem: więc że też sędziowie iemu powinnieyszy byli y obwiązáni/ ieden zá práwem hołdowniczym/ y dla Biskupstwá Wintońskiego/ y dla Arcybiskupstwá Iorskiego/ á drugi dla kościołá Sárisberiey. BotŁęczRel IV 42. Do tych nawyższych trybunałow vćiekáią się ták Hiszpani/ iáko y Indiani/ á niemász od nich Appellátiey. Hiszpanowie tám nie máią (oprocz Márchioná de Valle/ á kilku inszych) miast/ áni poddánych hołdowniczym práwem; ále tylo zleconym do żywotá owego/ ktoremu co dádzą (á dáią pospolicie tym co też tám nábywáią tych państw) y do żywotá iego syná stárszego/ ábo żony/ iesliż nie ma syná. BotŁęczRel V 66. VASSAL, subst. masc. (Mot gothique qui vient de WASSEL et se dit au plurier VASSAUX.) Vassalus, vassali, m. WAZAŁ mań maństwem trzymaiący Hołdownik. (Ce mot signifie celui qui tient quelque fief à soy & hommage, sujet de quelque Souverain. Cliens, entis, masc.) Ten co maństwem y hołdowniczym prawem co trzyma. DanKolaDyk II, 566. Hołdowny. Hołdowniczy. zinsbar; Huldigungs-; mit Lehns-Pflicht verpflichtet. tributaire, hommager, hommagé, lige. hołdownicze prawo. Lehen-Recht. droit féodal; droit des fiefs. przysięga hołdownicza. Huldigungs-Eid. un hommage; serment de fidelité. T III 452-453. Przez Pacta Welawskie Fryderyk Wilhelm R. 1657. wy­ mogł na Polakach, że z Lenności Prusy Xiążęce wyięli, y to tylko sobie warowali, aby po wygasłey Familii płeci męskiey wspomnionego Xiążęcia, Prusy znowu wrociły się do Hołdu Krolow y Rzeplitey Polskiey, ktora na ow czas będzie powinna hołdowniczym prawem oddać ie Margrabiom de Culmbach y Anszpach w Frankonii swoie Margrabstwa dzierżącym: w Roku 1701. SzybAtlas 109. Dwa Powiaty w Kaszubach pod Literą L. Lemburski y B. Bytowski hołdowniczym prawem od Roku 1657. trzyma Krol Pruski. SzybAtlas 152. ▲ prawo abrogowane »prawo uchylone, zniesione«: Zaż korrektura prawom abrogowanym tylko służy? JanWyw 8. Ale przystępując ad speciem, co rzeczemy do praw zastarzałych, niedostatecznych, wątpliwych, abrogowanych, sobie przeciwnych, z jednego sejmu na drugi odesłanych, które albo temporaneae, doroczne, albo próżne były? JanWyw 15. Naprzód z tej miary, aby się obaczyły prawa, które są stare, zastarzałe, a które nowe, i czym nowe od starych różne. Potym, które są potrzebne, a których nie trzeba. Po trzecie, które są wieczne, a które są doczesne abo doroczne. Po czwarte, które są sobie przeciwne. Po piąte, które są już abrogowane. JanWyw 19. ▲ prawn. prawo białogłowskie: Starostwa nie Grodowe i wszelkie Królewszczyzny może Król rozdać nie Possessyonatom, ale zasłużonym i podpadać mogą Prawu Białogłowskiemu. ŁubHist 153. ▲ prawn. cesja prawa: [...] o co wszystko protestacia jest ode mnie w trybunale lubelskim uczyniona, do ktoreÿ prawnie dochodzic tak summÿ, jako y rzeczy w nieÿ opisanych, umysliłem, ze potym obaczywszy sie teyze summÿ własney moieÿ dziewięci tysięcÿ cessią y transfuzią prawa swego na mnie y dziatki moię uczynił. KsOw 23v.
Związki frazeologiczne: prawem przekonany: ◆ sprawić się prawem i lewem »wytłumaczyć się wszelkimi sposobami«: Deklaruie wąm [brat] przez mie in omni Foro Sprawić się y prawem y Lewem. PasPam 183. ◆ prawem dziedzicznym chodzić: Karczma w tej wsi jest, do ktorej należą włok 4, ktore szarwarkowe lustratia 1623 opisała. Teraz jednak włoki te, od wszelakich szarwarkow wolne, prawem dziedzicznym chodzą. OpisKról 32. ◆ osobliwym prawem chodzić (sz. zm.): W tej wsi włok 12, która ex antiquo do starostwa Kowalewskiego należała. Teraz jednak czas niemały osobliwym prawem chodzi. OpisKról 5. Wieś Lissowo. Jest to wojtostwo, Ktore osobliwem prawem chodzi. OpisKról 14. Jest w tejże wsi dworek pusty, do ktorego [...] należało włok 5, ktore osobliwym chodziły prawem, teraz jednak nikt się z przywilejem na te włoki na te włoki nie odezwał, cale pusto leżą. OpisKról 458. ◆ osobnym chodzić prawem: Ta dzierzawa osobnym chodziła prawem, teraz jednak [...] za jednymże consensem i cesyą, ktora się przy starostwie Osieckim specyfikowała, trzyma i zażywa. OpisKról 325. ◆ wolne prawo »prawo umożliwiające sądowi uwolnienie kogo przez czyje poręczenie«: Na wolnym prawie, to jest podczas burgendenku, mieszczanin albo sąsiad daje od dekretu gr. 12; skąd połowica sędziemu z pisarzem a połowica sądowi. WilkGniewKutrz 157.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Zakonnik w Celli/ Zołnierz we zbroi/ Człek przy prawie. Bespieczni są. ŻabPol B1v. ● Potrzebá práwo łamie. RysProv 65.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: