Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1.mit. nazwa własna »grecki bóg piękna, sztuk, słońca; rzeźba przedstawiająca tego boga«: Apollo biesiad, żartów Dyjannna zażywa. Wesoła myśl nie bywa nigdy zazdrośliwa. SzymSiel 75. Dwanasta panna UCIECHA Wdzięczne dziewczę Uciecha w pieszczonej postawie wszystkich rwie oczy na się i zniewala prawie. Kochanka to swej paniej, bez niej nie umieją nic drugie towarzyszki ani na piądź śmieją jej się puścić; ona im gust przyjemny daje, ona lub gdy zachodzi, lub gdy zorza wstaje, ma swe czasy i wczasy. Apollo sam taki, który by jej wyliczyć mógł wszystkie przysmaki! Pióro me nie wydoła, atoli rozgłosi to, że ona nad insze dłuższe rucho nosi. MorszHRozkosz D1v. Apollo, gdy ieszcze murowaną swoią lutnią, albo skrzypce, ná onym murze pospolicie kłádał. OvOtwWPrzem 247. Niech ią pod ziemię skryie Proserpina/ Nie zniknie Daphnis nigdy Apollina. TwarSDaf 10. Argument sceny. Apollo wygnany z Nieba [...] u Admeta Krola Thessaliey dziewięć lat pasł owce. TwarSDaf 44. Chwalę żarliwość/ y umysł ten w tobie/ Pociecho piękna Oycowskiego łoná/ Iednák y z drugiey strony myślę sobie/ Nie tenli cię to/ co zábił Pitoná/ Goni Apollo w Pásterza osobie Stárowiecznego Syn Hyperioná/ Iákożem świeżo zásłyszał w tym czásie ze tu gdzieś owce Admetowe pásie. TwarSDaf 114. Apollo [...] ow płacz macierzyński [...] tym wdzięczności swey abdánkiem zátámował [zabijając synów]. WojszOr 311. Wszytka się ma i ciągnie ku nieśmiertelności, przyść rozkaże Muzyce i stanąć przy stole, gdzie wnet samże Apollo, w niebieskie wijole zarżnie z swymi chłopięty, którym poświadczają tyjorby i skrzypice, a Muzy śpiewają słodkie dziwne sonety. TwarSRytTur 139. [...] na ktorem Achatkowym kamieniu 9 mus swemi instrumentami a dziesiąty Apollo Scytrą był wyryszowany. HerbOr 147. Był by tam [w domach rzymskich] y Apollo bez łuku y Iowisz bez pioruna y Pallas stracieła by swoie Aegiden Neptun trident drudzy nosy Vszy. OpalKSat 36. Trojańskie mury i dardańskie grody Twymi strunami Apollo bezbrody Wiązał i lepił z budowniczej rady Gruzy gromady. MorszAUtwKuk 72. Esculapius Bog lekarstw, drugi po Apollinie y iego Syn. PotPrzyp 2v. Niechaj się Cybeliną Almon chełpi łaźnią I Veneus Tessalski, gdzie zdjęta bojaźnią I słusznym o panieństwo swoje Daphnis gniewem, Stoi nad nim po dziś dzień laurowem drzewem. Więc Amphrys, kędy z bóstwa Apollo wyzuty Pasł Admetowe stada, na miejscu pokuty; I Lincestis, co równo z winem poi ludzi, Cratis co czarną bieli, Sibaris co brudzi Białą na owcach wełnę. PotWoj 1v. Niechaj się Cybeliną Almon chełpi łaźnią I Veneus Tessalski, gdzie zdjęta bojaźnią I słusznym o panieństwo swoje Daphnis gniewem, Stoi nad nim po dziś dzień laurowem drzewem. Więc Amphrys, kędy z bóstwa Apollo wyzuty Pasł Admetowe stada, na miejscu pokuty; I Lincestis, co równo z winem poi ludzi, Cratis co czarną bieli, Sibaris co brudzi Białą na owcach wełnę. PotWoj 1v. Osman [...] Wieszczkow, wrożkow, Kuglarzow, Z Czarami y z Gusły Mataczemi nakoło osnuł się Powrusły Ktorym iako Aniołom tak wierzy uprzeymie [...] Nigdy nie miał Apollo tyla w Delphie sławy Co ci ubałamuta zaswoie oszusty Chociasz daleko mędrsze głowy są kapusty. PotWoj 75. Nie ten ma być początek, cny Apolle, festu. Nowy do Lawinijum dziś Silwijus we stu, W tysiącu jedzie koni. PotSielKuk I 108. Prożno śmierć chcą oszukać, niech nie tylko włosy I skorę łupią, pewnie nie ujdą jej kosy: Tylkoć to Apollina, z Bachusem bezbrodym, Wiecznie czynią pogańscy teolodzy młodym. PotFrasz2Kuk II 393. Owdzie pod gáiem smukłym Faunus wygolony z Przybránemi Dryády śpiewa, skacze, kleszcze Rękomá: tu Apollo rythmy składa wieszcze. DamKuligKról 28. Zabrzmiecie muzy Apollo wesoło Na Arphijach, a wesołe czoło Pokazcie. MikSil 7v nlb..

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bałwan Boga Apollina: Obaczył ná ołtarzu báłwan Bogá Apolliná z rękoma wyciągnionemi/ á ná pálcach ma pełno pierścionkow drogich/ ktorych mu głupie pospolstwo z nabożenstwá náwdziewáł. StarKaz 166. ▲ kościół Apollina: Vates, Starożytność zwała tych, ktorzy z natchnienia, albo instynktu iaką rzecz przepowiadali. Tacy byli w Delfach w Kościele Apollina wydaiąc Proroctwa na proźby. ChmielAteny1755 I 59. ▲ apollin Delficki: Czartowską to sprawą y mocą Apollina Delfickiego bałwan odpowiedzi dawał, owszem wszyscy owi pogan Bożkowie, czy rznięci, czy lani z metalu, czy wykuci z kámienia, gadali, y dziwne rzeczy czynili dla zabobonnych pogan, ale záwsze z iakim ich oszukaniem, iak princeps mendacii ie nákierował, przez nie mowił. ChmielAteny III 207.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Rowno puszy Apollo mądre i nieuki, Tylko że rożnym duchem; i u Apollina, Jest natchnienie do wierszow, znajdzie się i bździna. Nie dopiero to umie niecnotliwy bożek. Jednym poetom chucha, drugim pierdzi w rożek [...]. PotFraszBrück II 336.

◼ Przenośnie: ◼ Tym zabawom Naturaliter [z natury rzeczy] aemulującemu nay mnieyszego czasu niewidzielismy [zam. nie udzieliwszy] Apollinowi [...] ostrego za Dyrektora obrali sobie Gradywa. PasPam 85v.

2.przen. »słońce«: Gęsty mrok nową czyni bojaźń w niepogodzie, Jako na przyście rane znowu weselszego Apollina ucieka przed promieniem jego. ArKochOrlCz III 344. Już też błyszcząc, Apollo postępował złoty I promienie srebrnemi na świat ciskał wroty. ArKochOrlCz III 357.