Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. apopleksja; D. apopleksji; apopleksjej; C. apopleksjej; B. apopleksją; N. apopleksją; Ms. apopleksji; apopleksjej; ~ lm M. apopleksje; B. apopleksje

Etymologia: <łac. apoplexia, z gr.>

Znaczenia:

1.med. »wylew krwi do mózgu powodujący paraliż lub śmierć, udar«: Ten Konfekt [...] Apoplexiey/ to iest/ we wszystkim ćiele náruszeniu powietrznem/ bárzo iest vżyteczny. SyrZiel 43. Bywaią apoplexye, paraliże/ w kościach łamania. BirkNiedz I, 192. Apoplexia [...] Attonitus stupor [....] Sideratio [...] Ictus sanguinis [...] Solstitialis morbus [...] vide Páráliż. Kn 8. Przeszłego roku w tym tu mieście był patient wieku i sił mocnych, ale apoplexyą iako naygorszą cale ruszony. SekrWyj 151-152. Zwyczaynie Paralisz zakończa Apoplexyą. CompMed 120. [...] Woiewoda Podlaski zostawszy naruszony Apoplexyą mowić iuż był zaniechał, lecz [...] uczynił Testament z wszelką dyspozycyą [...]. GazPol 1736/10, 1 nlb.. Posłowie Tureccy prośili o Pokóy, ale Król omylił wszystkich nadźieje, bo pojechawszy do Torunia dla przestraszenia Magistra Pruskiego zbraniającego śię przyśiąc Królowi, tam na apoplexyą umarł Roku 1501. ŁubHist 60.

2. »nagła śmierć«: [Używać leku] zwłasczá do vwárowania Apoplexiey/ to iest/ nagłey śmierći y szláku. SyrZiel 753. Apopléksya/ nagła śmierć/ Szlák/ Ruszenie powietrzem zupéłne niektorzy zowią. Apoplexia [...] Resolutio membrorum totius corporis [...]. Kn 8. Apopleksya der Schlag. KellGram 227. Apoplexya znaczy się nagła śmierć. CompMed 113.