ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 05.11.2015
ROGACZ rzecz. m
Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
Formy: lp M. rogacz; B. uż. żyw. rogacza; N. rogaczem; ~ lm B. uż. osob. rogaczów; uż. nosob. rogacze; W. rogacze
Znaczenia:
1. »jeleń«: Aż wielki rogacz, mając dzwonków pełne uszy, Jakoby go stem chartów poszczwał, z miejsca ruszy I nie mogąc łbem rzucić prze gęstwinę srogą, Chce co w skok importuna z ucha zepchnąć nogą [...]. PotFrasz2Kuk II 402. Niepodle znaki z sukcesem szczęścia, kiedy czterech dwudziestoletnich i dalej ubiliśmy jeleni spaniałych, rogaczów, i sarnę jedną, za którymi i król jegomość większy by uciechy użyć niemógł. RadziwHDiar 130.
2. »zdradzony mąż«: „Topić — mówił małżonek — rogacze potrzeba.” Żona na to: „Uczyć się, miły, pływać trzeba.” NaborWierBar I 174. Jak by było u dworu łacno o rogacza, Jeśli pytasz, owo masz Pismo za tłumacza: Pan na górze Synai, choć straszny i srogi, Miał przy boku Mojżesza, co miał na łbie rogi. MorszAUtwKuk 347. Wierę, przeszłego sejmu nie było rwać na czem, Bo jeśli kto gomoły chciał zostać rogaczem, Wziąć było żonę z sobą; upewniam dowodnie, Żeby go toż w Warszawie potkało, co w Grodnie. PotFrasz1Kuk II 54. Jeśli tak z grobu wstanie każdy, jako lęże, Radzęć to, umierając, z głowy zdjąć oręże, Żeby kiedy pomarłych anioł będzie wskrzeszał, Diaboł cię między kozły za rogi nie wmieszał, Żebyście nimi w niebie owieczek nie kłoli, Skąd precz rogacze, sami pójdą tam gomoli. PotFrasz1Kuk II 98. Młody człowiek wyjechał z Polskiej między Włochy; Jakoż przejął języka tamtego coś trochy, Ale swego zapomniał, bo niedobrze umiał. Więc kiedy tam nad swoję kondycyją szumiał, Prędko wątku nie stało; do domu się zaczem, Wyjechawszy cielęciem, powrócił rogaczem, Bo się z kurwą ożenił [...]. PotFrasz3Kuk II 571-572. Opak to Śleporoda fortuna obróciła koło: Ten wczora był rogaczem, dziś chodzi gomoło [...]. PotMorKuk III 148. Pánie moy wszystko mi się widzi, że y Wmść prętko po ożenienu obrocisz się w Ieleniá, rogaczá hániebnego. Metámorphis to będzie foremna, z Bogátyrá strasznego rogacz opętany. AndPiekBoh 159.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: