W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 19.01.2009
ADIUTANT rzecz. m
Słowniki:
T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1661
Formy: lp M. adiutant; ~ lm M. uż. osob. adiutanci; D. adiutantów; N. adiutantami
Etymologia: <niem. Adjutant, z łac.>
Znaczenia:
1.wojsk. »oficer pełniący służbę pomocniczą przy starszym rangą«: AIDE de camp Praefecti castrorum vicarius [...] NAMIESTNIK Hetmański Adiutant. DanKolaDyk . Adjutant; Adjutant. aide de camp. T III 2.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: generał adiutant: ▲ adiutant skrzydłowy: Adjutant skrzydłowy. T III 2. ▲ adiutant regimentowy: Adjutant regimentowy. Regiments Adjutant. aide-major. T III 2.
2. »podwładny, pomocnik«: Zá tymi [następowali] Pięć Trębácżow z doboszámi [...] Po tych Podskárbi Krolewski z Adiutántámi. Graffow dwánaście w długich szátách. MerkPol 241. Temuż j. panu strażnikowi przydajemy adiutantów, którzy między się miasto połaciami rozdzieliwszy, tak o nas samych braci stanu rycerskiego, jako też i o ludziach stanu miejskiego i wiejskiego, którzy luźnami przed niebezpieczeństwem schronili się, widzieć będą. AktaKrak III 421.
Przenośnie: W niewoli życia swojego jak w kajdanach zgnijesz [...] oka od wstydu i alteracyi nie podniesiesz, choćby ci do łóżka wlazł przez gębę adyjutant, i ten tylko weźmiesz próżnowania swojego pożytek, żeś się prędko i snadnie ożenił. MałpaCzłow 190. ◼ Jakoż widziemy po te czasy obfite tego wszytkiego [złych obyczajów] skutki, gdzie w pierwszej zaraz miłości małżeńskiej próbie czuwają na zaciąg różnego predykamentu sekundanci, adyjutanci i koadijutorowie. MałpaCzłow 257.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: DL