W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 17.02.2009
SPRAWIEDLIWOŚĆ rzecz. ż
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1638
Formy: lp M. sprawiedliwość; C. sprawiedliwości; B. sprawiedliwość
Znaczenia:
1. »postępowanie zgodne z prawem lub sumieniem«: Niepowinno to nigdy konfudować niewinnego choc kto przeciwko prawu y Sprawiedliwosci insolescit. PasPam 135v. Inszy grzeszył inszy za Niego pokutować ma. Tę sprawiedliwość niech osądzi Niebo. PasPam 149. Od czegosz Try[bunał od] czego insze Subsellia Tylko zeby [działa się] nalezyta sprawiedliwośc choc by z naywięk[sze]go Pana. PasPam 284v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: administracyja sprawiedliwości: Securitatem internam; [...] zawisła na iedności w radach, na exekucyi praw [...], na subordynacyi Przełożonym, na administracyi sprawiedliwości. LeszczStGłos 10-11.
Związki frazeologiczne: pokazać sprawiedliwość nad kimś »ocenić, osądzić kogoś tak, jak na to zasłużył, słusznie«: Panie Boze Sprawiedliwy [...] pokasz Sprawiedliwość twoię nad krolem Ianęm Kazimierzem zeby Pioruny na Niego z iasnego Nieba trzaskały [...] ze by go zięmia zywo pozarła, ze by go pierwsza kula nieminęła ze by wszystko owe ktore dopusciłes na Faraona iego dotknęły Plagi. PasPam 198v-199.
2. »słuszność, racja; prawda«: Przez to ma Scewola wielką u Swiata Reputacyią ze z Swoiey własney u Swiata Reputacyią ze z Swoiey własney czynił sprawiedliwość Ręki. (tu: świadectwo prawdy) PasPam 205v. Kiedy się Tumult zaczął po uciekali do Namiotow nieufaiąc swoiey Sprawiedliwosci, Osobliwie Rotmistrze niektorzy nasi krakowscy. PasPam 243v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: sprawiedliwość boska: ▲ sprawiedliwość boża: ▲ administrowanie sprawiedliwości: Rzeczpospolita obmyśliła żydom, Jurisdykcyą, dla administrowania spráwiedliwości przez Jchmość Pánow Podwojewodzych, á Kátolikow Poddánych, ná niedyskretney dyskrecyi Pánow własnych zostáwiła, y wiele Konstytucyi iest, augendo prerogatywy żydom, á cokolwiek zaś ich iest, o Katolikach Poddanych, wszystkie in aggrevationem ich są formowáne. GarczAnat 130.
Związki frazeologiczne: chodzić o sprawiedliwość (sz. zm.): Nie chodzili nigdy o sprawiedliwość. RegZłocz 140. O sprawiedliwość ta wdowa nigdy nie chodziła ani słała do Leska na Demiana Świetlika o pobranie jej bydła. RegZłocz 140.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas