Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. gadzina; D. gadziny; B. gadzinę; N. gadziną; ~ lm D. gadzin; B. gadziny; Ms. gadzinach

Znaczenia:

1. »płaz, gad; wszelkie pełzające zwierzę lądowe«: Abowiem wszelkie przyrodzenie/ y dzikich zwierząt/ y ptakow/ y gádzin/ y morskich potwor[ow] bywa okrocone/ y jest okrocone od ludzi. BG Jk 3, 7. Rozpráwiał też o drzewách/ począwszy od Cedru/ ktory jest ná Libánie/ áż do Hysopu/ ktory wyrasta z ściány: Mowił też o zwierzętách y o ptakách/ y o gádzinách/ y o rybách. BG 1Krl 4, 33. A gdy on lud gruby ujrzał onę gádzinę wiszącą u ręki jego/ mowili jedni do drugich: Pewnie ten człowiek jest mężobojcą; bo choć z morzá uszedł/ przecię mu pomstá żywym być nie dopuściłá. Lecz on otrząsnąwszy onę gádzinę w ogień/ nic złego nie ucierpał [!]. BG Dz 28, 4-5. Zniszczeją od głodu/ y będą strawieni gorączką/ y śmiercią gorzką: zęby też bestyi poślę ná uie [nie]/ z jádem gádzin ziemskich. BG Pwt 32, 24. Gádziná gad/ ziemiopłaz/ Repens animans [...]. Reptile [...] Serpentia secla ferarum [...]. vide Robáctwo. Kn 183. Gaducha Gadzina ziemiopłaz. kriechendes Thierlein. un reptile; un insecte qui rampe. T III 357.

◼ Przenośnie: ◼ Pátrzay pilnie Synu Koronny skąd tá iádowita gádziná [wojny domowe]/ y zárázliwa bestya się rodzi. KunWOb F4.

2.zbior. »gady, płazy; także: wszelka zwierzyna«: Wszystkie zwierzętá/ ktore są z tobą/ z wszelkiego ciáłá/ z ptástwá y z bydłá/ y z wszelkiej gádziny/ płázájącey się po ziemi/ wywiedź zsobą/ á niech się rozpładzáją ná ziemi/ y niech rostą/ y rozmnażáją się ná ziemi. BG Rdz 8, 17. Y zádrżą od obliczności mojey ryby morskie/ y ptástwo niebieskie/ y zwierz polny/ y wszelka gádziná płazájąca się po ziemi/ y wszyscy ludzie/ ktorzy są ná obliczu ziemie: y porozwaláją się gory/ y upádną wysokie wieże/ y káżdy mur obáli się ná ziemię. BG Ez 38, 20. Bywało ięno stanąc spokoynie a poiazdami nierobic to się rozmaitego napatrzył Stworzęnia, rozmaitey gadziny y zwierzow morskich, Cudownych ryb. PasPam 65v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ gadzina bezrozumna:

3.ekspr., przen. »człowiek zły, nikczemny, budzący odrazę«: Nuż Krzystyná zła gádziná Ryxá iescze przed nią. Były obie Kłotni sobie Ansą niepoślednią. KochProżnLir 198.