ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 16.09.2019
ŻYWIOŁ rzecz. m
Warianty fonetyczne: ŻYWIOŁ, ŻYWIÓŁ
Słowniki:
notują
Formy: lp M. żywiół // żywioł; C. żywiołowi; N. żywiołem (subst:sg:inst:m); ~ lm M. uż. nosob. żywioła; żywioły; D. żywiołów
Znaczenia:
według ówczesnych: »każdy z podstawowych elementów materii: ogień, ziemia, woda lub powietrze«: Iáko tedy cztery są żywiołá/ cztery istnośći/ ták też y cztery są complexiones, to iest wilgośći: krew/ żołć/ flegmá/ ábo wozgrza/ y żołć spalona/ to iest melánkolia. DorHip I Aiijv. MIeszánego iest przyrodzenia/ y złożenia z żywiołow [komonica]: ma ábowiem w sobie nieiákową chłodność y ciepłotę stwierdzáiącą. SyrZiel 515. Na to on tak odpowiada. Iż wedle przyrodzoneg[g]o práwá żywiołá wszystkie sa pod posłuszeństwem niebá: [...] SykstCiepl 16. Żywiół/ Elementum [...]. Prima corpora: genitalia corpora [...]. Natura [...] Quatuor naturae ex quibus omnia constant. Kn 1463. Wydźwignąwszy Bóg to wszystko z owej gromady pomieszanej, jako każdemu żywiołowi pewny własny przymiot przydał; tak też każdy osobnym siedliskiem opatrzył. OvOtwWPrzem 3. Iako człowiek człowieka, koń konia [rodzi] tákowe rodzenie iest zá pomieszániem przeciwnych form czterech żywiołow, zá alterowániem y przeminieniem, co wszytko wielką niedoskonáłość przyrodzenia pokázuie. KorRoz 22. Coż bowiem zátrzymuie żywioły w zmieszáney rzeczy, tylko duszá. Ztąd duszá iest początkiem ákcyiey wszelkiey, ále ciepło, ábo duch iest instrumentem: bo są w mocy dusze, á nie w mocy samego siebie. AlbSekr 217. Element, żywioł. ein Element. élément. T III 327.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: żywioł bezrozumny:
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM