W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 10.01.2023
AKCENT, AKCENTUS rzecz. m
Słowniki:
SXVI (akcent), T (akcent), L (akcent; XVII, XVIII), SWil (akcent), SW (akcent), SJP (akcent) notują
SStp, Kn nie notują
Formy: lp M. akcent; akcentus; D. akcentu; N. akcentem; Ms. akcencie; ~ lm M. uż. nosob. akcenty; D. akcentów; B. uż. nosob. akcenty
Etymologia: <łac. accentus>
Znaczenia:
1. »intonacja, modulacja głosu; dźwięk, ton«: Słowik we dnie y w nocy, przy strumieniu wodnem Poswey duma czystosci accentem łagodnem. PotWoj 174. Wieleż to między ludźmi na Akcencie, na dźwięku, na iednym podniesieniu głosu należy. MłodzKaz II, 340. Akcent, w wymowie, natężanie. Thon-Zeichen in der Aussprache. accent. T III 3.
2. »sposób wymawiania, wymowa właściwa pewnym jednostkom lub grupom etnicznym«: A cóż o samej straszliwej tajemnicy Boskiej powiedzieć się może? Introib jako w cepy z ministrantem się nie zgodzi albo jak przez próg przestąpienie będzie, prędki, bełkotliwy i nieuważny. List Pawła w (ucinkach) ani do zrozumienia, ani do pojęcia, Ewanjeliją per tres dziwny akcent zakończy. MałpaCzłow 228. Ze iednak cudzoziemski drukarz, ani imion Polskich ani accentu był świadomy, dla tego bez końca błędow w nich znaydziesz w przezwiskach, czy mieysc, czy osob. NiesKor II 42. Dobiesław, to chybkością, to sztuką, tak go [Niemca] zmogł, że o pokoy prosząc wołał Friedher, a z tąd Fredro imię z lekka do akcentu urosło. NiesKor II 167. W tej Aureliańskiej, albo Orlans Prowincyj jest Powiat BŁOIS, albo Blese i Miasto tegoż imienia olim Corbilo z Pałacem Królewskim w pięknej i obfitej pozycyj. Tu się Ludwik XII urodził; tu najpiękniejszy akcent mowy Francuźkiej, tu jest Chambor, albo SZAMBOR Zamek z ciosowego kamienia na wesołym miejscu w pośrzód wielkiego zwierzyńca na wyspie rzeki Chavisson, na zdrowym powietrzu. ChmielAteny IV 187.
3. »znak graficzny nad literą wskazujący na sposób jej wymawiania«: O akcencie. Accentus nazywa się gdy iedna z wokałow takim znakiem (`) dla słusznego dźwięku y ozdobnieyszey wymowy słowa/ naznaczona będzie. StylaGram 18. Kołodyn Herb. Jest na tarczy litera A, a nad iey wierzchołkiem niby akcent, ktory w Łacińskim ięzyku zowie się circumflex. NiesKor II 559.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: jęz. akcent dachowaty »znak diakrytyczny, cyrkumfleks, tzw. daszek«: Przedłuża się w mowie, będąc náznáczoné ákcęntęm dáchowátym, náp. qu' il donnât, by dał, nous donnâmes dáliźmy. MalGram 13.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: TS