Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: lp M. pokój; D. pokoju; B. uż. nżyw. pokój; N. pokojem; Ms. pokoju; ~ lm D. pokojów; Ms. pokojach

Znaczenia:

1. »brak niepokoju, spokój«: Wolisz dać y zbydz kłopotu bo pokoiu nie będziesz miał gdyz krol y iedząc y chodząc y Spiąc tylko otey wydzte myszli. PasPam 254.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ autor pokoju »Bóg«: Pokoiu wam życzę/ ktorego mieć nie będziecie/ aż Bog autor pokoiu zetrze Szatana pod nogami waszymi. BirkRus 19.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ dać pokój komuś, czemuś »przestać się zajmować kimś lub czymś, przestać bić się z kimś, niepokoić kogoś; zaniechac czegoś«: Pyta. A nasze zamysły w co? Odpowiedziałęm podobno w nic. Az on rzecze tak y ia rozumiem że temu trzeba dać pokoy. PasPam 75. Dał mu tedy pokoy Y nie inwitował go iuz więcey do tanca. PasPam 84. Ale dawszy pokoy y tym przypadkom ktore się pod czas tey Woyny trafiały przystępuię do rzeczy. PasPam 199v. Skoczyły kobiety Stoy, dalismy sobie pokoy. PasPam 229. Fortece wzięto z ktorey Lubo zrazu poczęto ognia dawać, ale potym y dano pokoy. PasPam 265v. ◆ uczynić sobie pokój »zapewnić sobie spokój; sprawić, aby przestano nas niepokoić«: Tego w łeb, tego w nos tego poplecach y takci uczyniłęm sobie pokoy. PasPam 226v.

2. »pomieszczenie mieszkalne, izba, komnata«: A tym czasem ztych Pokoiow co przy Bramie poczną uciekać. PasPam 59v. Niemąsz tylko zwyczayna przed pokoięm warta. PasPam 143. Było wpokoiu. Senatorow y Posłow Siła. PasPam 173v. Mnie kazawszy iść za sobą poszedł do Pokoiu Sypialnego. PasPam 173v. Iednego czasu przeszedłęm przed Pokoy przed ten ostatni gdzie krol był. PasPam 174v. Iuz tam chodziła po pokoiach gdzie chciała co raz swobodniey. PasPam 255.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ pokój alkowy: Pokój Alkowy. - Wróciwszy z Sieni nazad do pokoju, a z niego wchodząc do Pokoju Alkowego, drzwi i odrzwi takie jak w Sali. ZamLaszGęb 71. Pokój Drugi. -Wróciwszy nazad z Gabinetu od Pokoju Alkowego, a z niego wchodząc do Drugiego Pokoju, drzwi i odrzwi takie jak i pierwsze. ZamLaszGęb 72.

3. »stan państwa nieprowadzącego wojny, spokojne czasy; rozejm«: Teraz częstował was Czarnecki pokoiem [...] pogardziliscie. PasPam 61. Krol tedy Szwedzki [...] począł opokoy traktować. PasPam 73. Pytał owszystko z iakiem dziełęm iadą Posłowie? Powiedziałęm ze chcą pokoiu. PasPam 174. Uczyniwszy Pokoy z Moskwą [...] zaczynąmy szczęsliwie woynę domową. PasPam 187v. Respone Czemus wzruszał pokoiu o ktory Narody zawsze do Nieba Supplikuią. PasPam 195v. Gdy Sama Panna z Iowiszem Łaskawym Rządy Roczne obeymie przy Pokoiu Prawym wszystkiego się Dobrego spodziewac potrzeba. PasPam 272.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ pokój alandzki: [...] w Litwie toż się działo, co w wielkiéj Polsce i Prusach, ustawicznie tamże przechody [wojska moskiewskiego], i tam i sam, i odpoczywania czynili, dokąd pokoju allandzkiego nie uczynił car w r. p. 1719. OtwFDziejeCzech 187.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Dla pokoiu tę broń noszę/ O ktory cię Boże proszę. RysProv III, 3. ● Pokoy w ostrzu broni. PotWoj 68.